יעדע מאָדע ברענגט אַ נייע צרה

סאַטמאַרער חסידים געדענקען ווי דער רבי זי"ע פלעגט כמה פּעמים נאָכזאָגן פון הרה"ק מליסקא זי"ע: "יעדעס מאָל וואָס אַ נייע מאָדע ווערט פאַרשפּרייט, זע איך גלייך די שטראָף און צרה וואָס ווערט פאַרשפּרייט צוזאַמען מיט דעם".  איינמאָל האָט זיך אַריינגעריסן אַ נייע מאָדע און דער ליסקא רב האָט געזאָגט "דאָס מאָל ווייס איך נישט וואָספאַראַ צרה דאָס האָט געברענגט מיט זיך". אבער אַ קורצע צייט שפּעטער האָט רבי הערשעלע געזאָגט "איצט ווייס איך שוין".

דאָס ווערט אויך געברענגט אין ספר "דער ליסקא רב" (עמוד ת'), "אין די כל נדרי דרשה פון זיין לעצטן יאָר ביים לעבן, יום כיפּור תרל"ד, האָט דער ליסקא צדיק פאַרפירט מיט אַ קול שאגת ארי קעגן די מאָדעס און זיך געבעטן "די ווייבער זאָלן נישט געהן אין די נייע מאָדעס, דאָס יעדע נייע מאָדע ברענגט מיט זיך אַ נייע קראַנקהייט".

ביי שלש סעודות תורה פּרשת מקץ תשכ"ד האָט דער רבי נאָכגעזאָגט (אין ספר "מטר השמים" פון הגה"צ רבי מאיר טודרוס זילבער שליט"א אבד"ק יאוואזשנא) ברענגט ער אַז ער האָט אַמאָל דאָס זעלבע געהערט פון רבי'ן זי"ע ביי אַ דרשה פאַר קריאת התורה איבער עניני צניעות) אַ מוראדיגע זאַך פון הרה"ק מליסקא זלה"ה: 

"פּונקט ווי עס איז דאָ סתרי תורה אין די קדושה, אַזוי איז זה לעומת זה אויך דאָ אַ תורת הנסתר אין די קליפּות. יעדע נייע מאָדע איז טייל פונעם תורת הנסתר פון די קליפּות". איינמאָל האָט זיך פאַרשפּרייט אַ נייע מאָדע און דער ליסקא רב האָט געזאָגט "דערווייל ווייס איך נאכנישט וואו די תורת הנסתר פון די קליפּה איז באַהאַלטן אין די מאָדע; איך כאַפּ נאָכנישט דעם פּריצות וואָס ליגט אין די מאָדע, אָבער איך בין זיכער אַז אויב איז דאָס אַ מאָדע, ליגט דערין אַ פּריצות. אַ צייט שפּעטער האָט דער ליסקא רבי געזאָגט "איצט איז דער תורת הנסתר שוין נתגלה געוואָרן, מען זעט שוין קלאָר דעם גרויסן פּריצות וואָס ליגט דערין".

ווען מען מעג און טאָר נישט גיין איף די גאַס

אין ספר "טיב לבב" (מדור סיום הש"ס וליקוטים) ברענגט דער רבי זי"ע ווי פאָלגנד:

מען זאָגט נאָך פון הרה"ק רבי צבי הירש מליסקא זי"ע, אַז אליבא דאמת, צוליב דעם גרויסן פּריצות וואָס הערשט אין אונזערע צייטן אויף די גאַסן, וואָלט געדאַרפט זיין אסור פאַר איד צו גיין אויף די גאַס, צוליב אַ חשש אַז מען מען וועט נכשל ווערן ר"ל צו זען וואָס מען טאָר נישט.

אָבער אויב מען גייט צו אַזאַ פּלאַץ וואו מען מוז גיין, צום ביישפּיל אין בית המדרש צו לערנען און דאַווענען אָדער אין מקוה, אָדער מען גייט האַנדלען במשא ומתן זיך משתדל צו זיין אין פּרנסה, דעמאָלט היט מען אים אָפּ פון אויבן און ער האָט סייעתא דשמיא מען זאָל נישט געשטרויכלט ווערן, ווייל מיר קענען האָבן אַ טענה כביכול צו דעם פון אויבן, אַז השי"ת מוז אונז אָפּהיטן פון ראיות אסורות, וויבאַלד השי"ת איז דאָך דער וואָס האָט אונז געברענגט אין גלות צו די ערטער וואָס זענען פול מיט פּריצות, און מיר זענען נישט געקומען אַהער פון אייגענעם ווילן, דערפאַר דאַרף השי"ת אונז היטן פון ראיות אסורות.

אָבער אויב מען גייט אויפ'ן גאַס פון זיך אַליין צו ערטער וואָס איז אומנויטיג אַהינצוגיין, בפרט ווען מען גייט נאָך צו אַ מקום אסור, ווי אין טעאַטער חס ושלום, דעמאָלט קען מען זיכער נישט האָפן צו האָבן סייעתא דשמיא מען זאָל נישט נכשל ווערן אין איסור הסתכלות רעות, וויבאַלד ער גייט דאָך צו די ערטער פון זיין אייגענעם רצון, אָן רשות פון הקב"ה און השי"ת האָט אים נישט אהינגעשיקט, ע"כ דבריו הקדושים.

דער רבי לייגט דאָרט צו בזה"ל: פון דעם קען מען אַרויסנעמען אָפענע שטראָפרייד פאַר די וואָס זיי, אָדער זייער הויז-געזונד, גייען צו די "מבואות המטונפות" (שמוציגע גאַסן) וואָס מען רופט "מאָוויס", וואָס אויף דעם קען מען זאָגן אַ ווייטאָגליכע מליצה דעם פּסוק "ראה נתתי לכם את החיים ואת הטוב ואת המו"ת ואת הרע", אז די "מוות", די "מאָוויס", דאָס איז דער "רע" וואָס ברענגט ל"ע דעם מענטש צו "מיתת הנפש" רח"ל

בעונותינו הרבים דאָ אין מדינת אַמעריקע זענען די גאַסן פיל אַרגער ווי די טעיאַטערן און שפּיל-הייזער וואָס זענען געווען אין די צייטן פון הרה"ק מליסקא זלה"ה, און אויב גייט מען פון אייגענעם ווילן צו אַזעלכע ערטער וואָס קיינער צווינגט נישט אַהינצוגיין, און מען גייט נאָך דורך די שמוציגע גאַסן, זענען אוודאי זייער גרויס און פיל די נסיונות ממש ביז'ן הימל און ח"ו מען קען נישט האָפן זוכה צו זיין צו סייעתא דשמיא מען זאָל נישט נכשל ווערן אין איסורים חמורים פונעם פּסוק "ולא תתורו אחרי לבבכם ואחרי עיניכם", וויבאַלד ער ברענגט זיך אַליין צו אַזאַ שווערן נסיון און רייצט אָן דעם יצר הרע אויף זיך זעלבסט, ה' ירחם.

די מצוה לאָז איך איבער פאַר אַן אַנדערן

אין מושיען של ישראל (ח"ב עמוד פּ') איז געברענגט וואָס דער רבי זי"ע האָט דערציילט, אַז הרה"ק מליסקא זי"ע האָט זיך נישט געוואָלט אַריינמישן אין די מחלוקה צווישן צאַנז און סאדיגורא, און מסביר געווען: "עס זענען דאָ פילע מצוות וואָס מען מוז אַליין מקיים זיין, מען קען דאָס נישט יוצא זיין דורך אַנדערע, צב"ש אתרוג ולולב, אכילת מצה וכדומה. דאַן זענען דאָ מצוות וואָס מען קען יוצא זיין אויך דורך אַנדערע, צב"ש, תקיעת שופר. דאָס זעלבע איז מיט די מצוה...

מערקווירדיג, אין ספר דרכי הישר והטוב (דף ל"ח ע"א) דערציילט דער מו"ל נכדו הגה"צ רבי וואלף גאלדבערגער זצ"ל, אַז אַ תמימות'דיגער איד האָט אַמאָל געפרעגט דעם זיידן רבי הערשעלע פון ליסקא, אויב ס'איז אַ מצוה צו באַרעדן תלמידי חכמים וואָס פירן זיך נישט בדרך החסידות?....

האָט רבי הערשלע געענטפערט: "אפילו עס וואָלט געווען אַ מצוה, איז דאָס נישט קיין גרעסערע מצוה פון תקיעת שופר וואָס איז זייער אַ גרויסע צוה און דאָך איז נאָר איינער דער בעל תוקע און יעדער איז יוצא דורך הערן... וד"ל".

געטאַנצן אַ הקפה מיט ליסקא ספר תורה

אין ספר "דער ליסקא רב" (עמוד תתכ"ב) איז געברענגט וואָס פילע סאַטמאַרער אידן געדענקען, אַז איין יאָר האָט מען געברענגט פאַר'ן רבי'ן זי"ע צו די הקפות אום שמחת תורה אַ ספר תורה וואָס האָט באַלאַנגט פאַר הרה"ק רבי הערשעלע פון ליסקא זי"ע. דער רבי האָט געטאַנצן דערמיט איין הקפה, (ווייל עס איז געווען זייער אַ גרויסע און שווערע ספר תורה און עס איז שווער געווען צו האַלטן צו לאַנג, ווער רעדט נאָך צו טאַנצן דערמיט) און נאָכדעם וואָס ער האָט דאָס צוריקגעקערט פאַר'ן בעל הבית, האָט אים דער רבי געזאָגט בזה"ל: "אַ גרויסן יישר כח, עס איז מיר געווען אַ גרויס חשיבות".

עס שפּירט זיך גוט! ביים ליסקא ציון

פילמאָל ווען דער רבי איז געווען אין אוהעל אויף די יאָרצייט פון זיין הייליגן זיידן דער ישמח משה זי"ע, כ"ח תמוז, פלעגט ער אַהיימפאָרן מיט די באַן און ווען די באַן האָט זיך אָפּגעשטעלט ביי די ליסקא-טאָלטשאָווע סטאַנציע, פלעגט דער רבי אויסשטייגן און אַריינפאָרן אין ליסקא מתפּלל זיין ביים ציון פון הרה"ק מליסקא זי"ע. איינמאָל נאָכדעם וואָס דער רבי איז אַרויסגעקומען פון אוהל האָט ער זיך אויסגעדרוקט "ווען מען קומט אַרויס פון דאָ שפּירט זיך עס גוט!"

בפרט אין יאָר תרצ"ה, ווען זיין ערשטע רביצין ע"ה איז נישט געזונט געווען, האָט ער זיך אויפגעהאַלטן ביים ליסקא ציון אַ לענגערע צייט, מער ווי יעדעס יאָר, און ער האָט דאָרט איינגעריסן מיט געוואַלדיגע בכיות און התעוררות, וואָס די אַרומיגע האָבן געזאָגט אַז עס איז געווען אַ מוראדיגער מעמד, עס האָט זיך געשפּירט ווי אין די ימי הרחמים והסליחות.

דאָס האָט דערציילט הרה"ח הישיש ר' שלום שוואַרץ ז"ל (אַ זון פון הגה"צ המקובל רבי אברהם שווארץ זצ"ל חדב"נ רבי צבי הירש מליסקא זי"ע) וועלכער איז אָנוועזנד געווען ביי דעם מעמד. ער האָט אויך דערציילט, אַז איינמאָל האָט די באַן זיך צעבראָכן בשעת דעם אָפּשטעל פון אוהעל קיין ליסקא. עס איז געבליבן שטיין און מען האָט אויסגערופן אַז דער באַן וועט נישט פאָרן ביז אַ לענגערע צייט.

האָט דער רבי שנעל אויסגענוצט די צייט און אַריינגעפאָרן אין שטאָט אַריין מתפּלל זיין ביים ליסקא ציון און ביי יענע געלעגענהייט האָט ער אויך באַזוכט דעם מרא דאתרא, הגה"ק בעל שערי הישר מליסקא זי"ע, און פאַרברענגט מיט אים אַ לענגערע וויילע, ביז מען איז געקומען רופן דעם רבי'ן אַז דער באַן פאָרט שוין.

דער ייטב לב זי"ע ביים ליסקא ציון 

אגב, האָט דער בעל שערי הישר מליסקא זי"ע דערציילט, אַז אויך דער הייליגער יטב לב זי"ע פלעגט אָפט קומען קיין ליסקא אויף די יומא דהילולא י"ד אב, אין די צען יאָר צווישן תרל"ד און תרמ"ד (הסתלקות הייטב לב), טראָץ ער איז געווען זיין בן גילו, פון זעלבן עלטער. 

הרה"ח ר' נחום מרדכי שפּיטצער ז"ל פון וויליאמסבורג האָט דערציילט וואָס ער האָט געהערט אין זיין משפּחה אַז ווען דער ייטב לב איז נישט געווען געזונט אין זיינע לעצטע צייטן האָט ער געשיקט אַ קוויטל צום ציון פונעם אך פרי תבואה.

דו ביזט דאָך אַ ליסקא אייניקל!

אינעם קונטרס זכרונות פון הרה"ח ר' מרדכי שפּיטצער ז"ל, וואָס איז ערשינען דורך זיין זון הרה"ח ר' אברהם יושע שפּיטצער הי"ו, איז דערציילט אז ר' מרדכי'ס פאָטער הרה"ח ר' חיים שפּיטצער ז"ל פון סאַטמאַר איז ווי דערמאַנט געווען אַ דאָפּלטער אייניקל פונעם אך פּרי תבואה זי"ע און פונעם טל חיים פון ליסקא, זייענדיג אַן אייניקל מצד אביו ואשתו פון החסיד המפורסם רבי אברהם יהושע גראס ז"ל פון סאַטמאַר, וועלכער איז געווען אַן איידעם ביי הגה"ק בעל טל חיים מליסקא זי"ע. דערציילט ר' אברהם יהושע ווי פאָלגנד:

"אַמאָל אין די י' יאָרן, ווען מיין טאַטע ז"ל האָט שוין געוואוינט דאָ אין ניו יאָרק, האָט זיך געמאַכט ביי אים אין שטוב אַ צרה ל"ע. דער טאַטע איז אַריין צום רבי'ן און זייער געוויינט דאָרט, ממש ער האָט זיך נישט געקענט באַרואיגן. דער רבי האָט אים געוואָלט מחזק זיין, רופט ער זיך אָן צו אים: "מרדכי, וואָס קומסטו צו מיר, ביזט דאָך אַ ליסקא אייניקל! קענסט דאָך מעורר רחמים זיין בזכות אבות".

דער רירנדער באַזוך פון ליסקא רבי'ן אין בעל האַרבער

מיר וועלן מסיים מעין הפּתיחה איבער דעם גרויס ענין פון רבי'ן צו דערמאַנען דעם הייליגן נאָמען פון רבי הערשעלע פון ליסקא איידער תקיעת שופר.

דאָס לעצטע מאָל ווען דער ליסקא רבי פון ניו יארק, כ"ק אדמו"ר רבי יוזפא פריעדלענדער זצ"ל האָט באזוכט ביי מרן רביה"ק זי"ע איז געווען אין חודש אלול תש"ל, ווען דער רבי איז שוין געווען נאכ'ן סטראָוק ה"י און ער האָט זיך אויפגעהאַלטן אין בעל האַרבער. עס איז געשטאַנען אַ רייע אידן דורכצוגיין און דער רבי איז געזעצן ביי אַ שרייב טישל וואו ער האָט אויפגענומען דעם עולם. ווען דער רבי האָט געזען דעם ליסקא רבי'ן האָט ער אים אויפגענומען מיט גרויס חביבות "וואָס זאָגט איר ליסקא רבי?" און אים מכבד געווען זיך צו זעצן.  דער ליסקא רבי האָט זיך אַוועקגעזעצט אָבער דער רבי זאָגט אים "קומט אַביסל נענטער" און דאַן איז פאָרגעקומען זייער אַ רירנדער שמועס. 

דער רבי פרעגט דעם ליסקא רבי'ן "ליסקא רב, איר שטאַמט דאָך פון אַ הייליגע גזע, דערציילט עפּעס הנהגות וואָס איז געווען אין די צייטן [חודש אלול ותשרי] אין ליסקא, ביי אייערע זיידעס און ביי אייער טאַטן".  דער ליסקא רבי האָט דערציילט עפּעס פאַר'ן רבי'ן, אָבער דער רבי האָט נישט נאָכגעלאָזט, ער האָט זיך ווייטער פאַראינטערעסירט, וויאַזוי עס האָט אויסגעזען די תקיעת שופר דרשה פונעם אך פּרי תבואה? ווען האָט אייער טאַטע געזאָגט די דרשה? אא"וו. 

דער ליסקא רבי האָט דערציילט פאַר'ן רבי'ן אַז דער זיידע רבי הערשעלע זי"ע פלעגט קודם זאָגן אַ דרשה אין גרויסן בית הכנסת אין ליסקא און דאַן האָט ער געזאָגט נאָך אַ דרשה ביי זיך אין בית המדרש. דער רבי האָט אים אויסגעפרעגט יעדן פּרט און געוואָלט וויסן וואָספאַראַ סאָרט סגנון (סטיל) די תקיעת שופר דרשה איז געווען, דער תוכן פון די דרשות, און איבער די געוואלדיגע בכיות ביי די דרשה. ער האט געפרעגט און געפרעגט און געשלונגען מיט דורשט יעדע ביסל ידיעות.

דער שמועס האָט זיך פאַרצויגן אַ לאַנגע צייט, ווען ער איז פאַרטיג געוואָרן האָט דער ליסקא רבי געזאָגט פאַר'ן סאַטמאַרער רבי'ן, "איך בין געקומען נעמען אַ ברכה צום נייעם יאָר און איך דאַרף אויך האָבן אַ גרויסע רפואה".

דער רבי זי"ע האָט גאָ‎רנישט געענטפערט אויפ'ן מאָמענט נאָר געקוקט אויפ'ן ליסקא רב מיט זייער אַ דורכדרינגליכן בליק. דער ליסקא רבי האָט פאַרלאָזט טרערן און אויך דער רבי זי"ע איז געוואָרן זייער ערנסט, דאַן האָבן זיי ווייטער געקוקט איינער אויפ'ן אַנדערן מיט ערנסטע אויגן אָבער אָן אַרויסזאָגן אַ וואָרט. די זאַך איז געווען אַ גרויסער וואונדער ביי אַלע אַרומיגע, אפילו ביי די משמשים. נאָך אַ לענגערע וויילע האָט דער רבי געגעבן אַ קוק אינעם קוויטל און אָנגעוואונטשן אַן אַלגעמיינע ברכת השנה און מיט דעם זיך געזעגנט. 

דער ליסקא רבי האָט זיך אויפגעשטעלט און דער רבי מיט'ן ליסקא רבי האָבן זיך אָנגעוואונטשן אַ גוט געבענטשט יאָר. אויפ'ן וועג אַהיים האָט דער ליסקא רבי נישט אַרויסגערעדט קיין וואָרט במשך די גאַנצע רייזע. ווען ער איז אָנגעקומען אַהיים האָט זיין רביצין געזען אַז ער איז אויסטערליש צעבראָכן און אים געפרעגט דעם באַדייט, האָט ער געענטופערט: "די זאַך האָט מיר נישט מבשר געווען אַ גוטע בשורה". ליידער עטליכע חדשים שפּעטער, כ"ח שבט תשל"א איז דער ליסקא רבי נסתלק געוואָרן אין בליענדן עלטער פון 53 יאָר.

להחזיר עטרה ליושנה

אין יאָר תשל"ט, ביום ז"ך אייר – דריי חדשים פאַר'ן רבינ'ס הסתלקות ביום כוא"ב תשל"ט – איז בנו וממלא מקומו כ"ק אדמו"ר מליסקא שליט"א אַרויסגעפאָרן קיין קרית יואל מזכיר זיין ביים רבי'ן אַ פּריוואַטע בקשה. מיט'ן ליסקא רבי'ן שליט"א איז אויך מיטגעפאָרן זיין ברודער, כ"ק אדמו"ר מהיבנוב שליט"א, ווי אויך זיינע קינדער שיחיו.

אינדרויסן ביים אַריינגאַנג איז געזעצן דער משב"ק הרה"ח ר' יוסף אשכנזי ז"ל וועלכער האָט געשריבן די קוויטלעך און און אינעווייניג נעבן רבי'ן איז געזעצן דער משב"ק הרה"ח ר' מאיר הכהן דייטש הי"ו, וועלכער האָט אַרויסגעהאָלפן דעם רבי'ן מיט יעדע זאַך וואָס האָט אויסגעפעלט, בפרט איבערצוזאָגן פאַר'ן רבי'ן די בקשות און אויך איבערגעבן דעם רבינ'ס ברכות אויב עמיצער האָט נישט פאַרשטאַנען אא"וו. 

ווען דער ליסקא רבי איז אַריין בקודש פּנימה האָט ער פאַרמאַכט די טיר; ער האָט נישט געוואָלט די דרויסנדיגע זאָלן הערן זיין פּריוואַטע בקשה. עס איז געווען אַ גרויס סייעתא דשמיא אַז דער רבי זי"ע איז דעמאָלט געווען אין זייער אַן אויפגעלייגטע שטימונג און טראָץ זיין שווערן מצב הבריאות איז ער געווען שטאַרק בצלילות הדעת, כמעט ווי אין די געזונטע יאָרן.

בימים ההם האָט דער רבי נישט צופיל מאריך געווען ביי די קוויטלעך, אָבער איצט איז געווען מערקווירדיג ווי דער רבי האָט אָנגעהויבן ליינען דעם קוויטל און דאַן זיך גענומען אויספרעגן דעם ליסקא רבי'ן געוויסע פּרטים איבער דעם ענין וואָס ער איז מזכיר. ר' מאיר דייטש האָט געוואָלט אַרויסהעלפן אָבער דער רבי האָט אים געזאָגט "איך הער גענוי וואָס מען רעדט; דאַרפסט מיר נישט העלפן". 

דער רבי האָט איבערגעליינט דאָס קוויטל דריי מאָל און יעדעס מאָל געפרעגט פרישע פּרטים. עס איז געווען זייער אינטערעסאַנט וויאַזוי דאָס איז צוגעגאַנגען: יעדן מאָל נאָכ'ן ליינען דעם קוויטל האָט דער רבי דאָס אַראָפּגעלייגט און געפרעגט איינצלהייטן. דאַן האָט ער ווידער אויפגעהויבן דעם קוויטל און ווידער געליינט. נאָכ'ן דריטן מאָל אַראָפּלייגן האָט דער ליסקא רבי געזען ווי דער רבי איז טיף פאַרטראַכט געוואָרן. דאַן האָט ער זיך נאָכגעפרעגט אויף זיינע קינדער, און דער ליסקא רבי האָט געבעטן, "דער רבי זאָל זיי אויך אָנווינטשן". דער רבי האָט זיך ווידערמאָל פאַרטראַכט כדרכו בקודש און דאַן געוואונטשן ברכת קדשו "עס זאָל זיין להחזיר עטרה ליושנה". 

מיט דעם זענען מיר מסיים די סעריע "אוהעל, ליסקא און סאַטמאַר" וואָס ווי פאַרשטענדליך "יותר ממה שקריתי כתוב כאן", עס איז נאָך געבליבן אַסאַך צו דערציילן איבער דעם קשר פון די דריי צדיקי עולם. זכותם הגדול פון די דריי צדיקים, דער ישמח משה זצ"ל, דער אך פּרי תבואה זצ"ל און רביה"ק זצ"ל זאָל מגין זיין אויף כלל ישראל מען זאָל שוין געהאָלפן ווערן בדבר ישועה ורחמים און מיט די גאולה שלימה בקרוב.