ער איז געבוירן אין שטאט קליינווארדיין, בשנת תקצ"ו. 

צו זיין טאטן הרה"ק רבי משה פריעדלאנדער דומ"ץ קליינווארדיין זי"ע,

בן הרה"ק רבי דוד פריעדלאנדער אב"ד קליינווארדיין זי"ע.  

און צו זיין מאמע הרבנית הצדקת מרת ברכה ע"ה,

בת הגה"ק רבי יהודה לייבוש אב"ד קליינווארדיין זי"ע,

א אייניקל פונעם מהרש"א זי"ע. 

ער איז געווען א איש קדוש וטהור וצדיק יסוד עולם, און גאון עצום בתורת הנגלה והנסתר, מתמיד נורא לא פסיק פומי מגירסא יומם ולילה, חסיד מפורסם וענותן כהלל, ער האט אסאך עוסק געווען בתורה מיט זיין שוואגער הגה"ק המפורסם רבי יוזעפף גאלדבערגער זי"ע. 

אלס בחור האט ער געלערנט ביי הגה"ק רבי מאיר פערלס אבד"ק קראלי זי"ע.  

ח' כסלו תר"ך האט ער חתונה געהאט מיט הרבנית הצדקת מרת חיה שרה ע"ה, בת הרה"ק רבי הערשעלע ליסקער זי"ע. 

דער הייליגער רבי הערשעלע ליסקער זי"ע האט דעם איידעם מורא'דיג מחבב געווען, ער האט דעם איידעם געהאלטן ביי זיך ווי א אייגן קינד, און ער האט זוכה געווען צו מקבל זיין אסאך תורה פונעם שווער סיי אין נגלה און סיי אין נסתר.  

זייענדיג א גאר גרויסע עניו האט דער צדיק נישט געוואלט שרייבן פון זיך קיין חידושי תורה, 

אבער זיין הייליגע שווער האט אים באפוילען ער זאל אראפשרייבן זיינע חידושי תורה, און ווען ער האט געברענגט זיינע חידושי תורה פארן שווער האט דער הייליגער רבי הערשעלע ליסקער געקושט דעם חיבור. 

כ"ז תשרי תרל"א איז זיין אשת חבר נפטר געווארן, דאן האט ער חתונה געהאט בזיווג שני מיט הרבנית הצדקת מרת מרים ע"ה, די טאכטער פון זיין שוואגער הגה"ק רבי אברהם שווארץ זי"ע חתן הרה"ק בעל אך פרי תבואה זי"ע.  

ווען זיין שווער הרה"ק רבי הערשעלע ליסקער זי"ע איז נסתלק געווארן ביום י"ד אב תרל"ד, האט מען לויט ווי דער שווער האט געלאזט צוואה אויפגענומען דעם איידעם רבי חיים אלס ממלא מקום אין ליסקא. 

דאן איז ער געווארן מפורסם מיט זיין גדלות בתורה און אויך אלס א פועל ישועות. 

עס האָבן זיך געוואָרפן ביי אים מופתים און אומצאָליגע אידן זענען געהאָלפן געוואָרן ביי אים, זיין כח אלס צדיק ורבי איז אָבער פאַרזעהן געוואָרן צוליב זיין אויסטערלישע התמדה בתורה.  

ווי עס פארציילט א אייניקל פון רבי חיים ליסקער זי"ע, אז צוליב זיין גרויס התמדה אין תורה הקדושה, איז דער טל חיים, אַנדערש ווי אַנדערע צדיקים, כמעט נישט אַרויסגעפאָרן פון ליסקא און נישט אַרומגעפאָרן אין אַנדערע שטעט. 

איינמאָל איז זיין מצב הפּרנסה געווען זייער געענגט, ער האָט געהאַלטן פאַר אַ חתונה פון אַ קינד, האָבן זיינע שטוב, מענטשן אים זייער געבעטן ער זאָל פאָרן ערגעץ אויף אַ שבת. 

ער איז טאַקע געפאָרן אויף אַ שבת קיין קאַשוי, אַסאַך מענטשן זענען דעמאָלט געקומען מיט קוויטלעך און פּדיונות, 

אבער אַנשטאָט זיך פרייען מיט די הצלחה, האָט דער טל חיים זיך באַקלאָגט אַז דער באַזוך האָט אים גורם געווען אַסאַך ביטול תורה, און ער האָט זיך דעמאָלט אויסגעדרוקט: "איין דף גמרא איז מער ווערד ווי די גאַנצע רעביסטווע".  

ער האט סוף ימיו געליטן יסורים, אבער דאס האט אים נישט אוועק גענומען פון זיין התמדת התורה, און ער האט ווייטער עוסק געווען בתורה יומם ולילה. 

ער האט איבער געלאזט הייליגע חידושי תורה אין ספר, 

"טל חיים" על סוגיות הש"ס, און זיין ספר, "טל חיים וברכה" על התורה. 

ער האט איבער געלאזט זיינע קינדער. 

הרה"ק רבי צבי הירש בעל שערי הישר על תהלים זי"ע, וואס האט ממלא מקום געווען במקום אביו זי"ע, ער אחז אומגעקומען על קידוש השם ביי די צווייטע וועלט מלחמה.  

הרה"ק רבי יהודה אב"ד בוקין זי"ע,

חתנו הגה"צ רבי אהרן אויש אב"ד לופעני זי"ע. 

נסתלק לגנזי מרומים יום א' פרשת אמור ט' אייר תרס"ד. 

ומנוחתו כבוד איז אין שטאט ליסקא אונעם אוהל פונעם שווער הרה"ק רבי הערשעלע ליסקער זי"ע.

זכותו הגדול יגן עלינו 

ועל כל ישראל אמן.

מעשה א.

דער וואנט האט זיך געריקט.

דער טל חיים איז געקומען למנוחתו אינעם אוהל אין ליסקא נעבן זיין גרויסן שווער, 

נאָך זיין פּלוצימע פּטירה איז מען געגאַנגען קוקן צי מען קען אים באַהאַלטן אין אוהל, אָבער מען האָט געזען אַז עס נישט דאָ קיין פּלאַץ, איז זיין זון, הגה"ק רבי צבי הירש השני מליסקא זצ"ל בעל שערי הישר והטוב אַרויף מיט אַ מנין צום ציון פונעם אך פּרי תבואה און געבעטן, אַז היות זיין איידעם איז אים געווען אַזוי נאָנט ביים האַרצן, בעט מען ער זאָל אים מאַכן פּלאַץ אינעם אוהל. 

צופרי ביי די לוי' האָט מען געזען ווי איין וואַנט פונעם אוהל האָט זיך וואונדערליך גערוקט! 

עס איז געווען אַ פּלא בתוך פּלא, ווייל דער דאַך האָט זיך נישט אויסגעברייטערט, בלויז די וואַנט האָט זיך גערוקט, וואָס האָט געוויזן אַז דער גרויסער שווער האָט ווירקליך געמאַכט פּלאַץ פאַר זיין גרויסן איידעם, 

(ביז די מלחמה איז דאָס געבליבן אַזוי, מיט'ן אָפענעם דאַך און אָפּגערוקטער וואַנט, נאָך די מלחמה ווען מען האָט רענאָווירט דעם אוהל האָט מען פאַרראָכטן דעם דאַך אויך, אבער מען קען נאָך ביז היינט זען ווי דער טל חיים ליגט גאַנץ ביים עק נעבן די וואַנט). 

ביז צו די צווייטע וועלט מלחמה האָבן טויזנטער אידן געשטראָמט אויף זיין יאָרצייט צו זיין ציון הקדוש, וואָס איז געוואָרן מפורסם אַלס אַ מקום ישועות, בזכות פון די שני מאורות הגדולים, דער אך פּרי תבואה און דער טל חיים זי"ע. 

אויך היינט צו טאָג זענען דאָ אומצאָליגע אידן וואָס פאָרן יערליך אויף די יאָרצייט ט' אייר ספּעציעל צום ציון פונעם טל חיים זי"ע, אויך אַ גאַנץ יאָר ווען מען גייט צום ציון הקדוש פונעם אך פּרי תבואה זי"ע גייט מען עקסטער צו צום ציון פונעם טל חיים זי"ע, און אידן זענען מעיד אויף די גרויסע ישועות וואָס זיי זעען ביי זיין ציון.  

דער סאטמאר רבי מיטן טל חיים.

הרה"ח רבי משה גראס ז"ל פון לאנדאן האט פארציילט אז זיין טאטע רבי סיני יודא ז"ל איז אמאל געווען ביים סאטמאר רבי זי"ע, און אינמיטן שמועס האט ער דערמאנט אז ער איז אן אייניקל פונעם הייליגען טל חיים פון ליסקא זי"ע, האט איהם די רבי געזאגט, כ'האב איהם קאנען געלערנט. 

ווען ער האט זיך פאר אינטערסירט ווי אזוי עס קען זיין, ווייל דער טל חיים איז אוועק עטליכע חדשים נאכן קדושת יו"ט, און דער רבי איז אלט געווען דאן זיבעצין יאר, איז ווען איז אויסגעקומען צו קענען דעם טל חיים.

האט דער רבי גע'ענטפערט, אז זיין טאטע דער קדושת יו"ט זי"ע האט אמאל אנגעפירט א אסיפת רבנים און פעסט, 

נאכ'ן אסיפה האט מיר דער טאטע געזאגט', יואלישל, קום לאמיר דיר פארשטעלן זאלסט קאנען לערנען ליסקא רבי, ער איז א רבי וואס איז אויך א גאון בתורה, און מיין טאטע האט מיר פארגעשטעלט פאר איהם צו נעמען שלום און א ברכה פון איהם.

מעשה ב.

דריי פשעטליך, דאס קען איך.

כ"ק אדמו"ר רבי יוזפא מליסקא זצ"ל האט דערציילט, אַז ווען מען האָט אָנגעטראָגן פאַר'ן אך פּרי תבואה זי"ע דעם שידוך פונעם טל חיים זי"ע פאַר זיין טאָכטער, האָט מען אים פאָרגעשטעלט אַלס א בחור מיט אַלע מעלות, סיי מיט יחוס אבות, זייענדיג אַ זון פונעם קליינוואַרדיינער רב רבי משה זצ"ל שטאַמענדיג אויך פון הייליגן מהרש"א זצ"ל, און סיי מיט יחוס עצמו, אַלס אַ תלמיד חכם און עילוי.  

דער אך פּרי תבואה האָט געוואָלט קלאָר שטעלן אויב ס'איז אמת וואָס מען זאָגט אויף דעם בחור, האָט ער אַריבערגעשיקט צוויי שלוחים צום שטאָט פונעם בחור, קליינוואַרדיין צו רעדן מיט אים אין לערנען, זיך מפלפּל זיין אין סוגיות הש"ס און זיי זאָלן אים צוריק ברענגען אַ גרוס.

איינער פון די צוויי שלוחים איז געווען אַ גאון, פון די גרויסע תלמידים פונעם אך פּרי תבואה, און דער צווייטער איז אויך געווען פון די חשובע חסידים פונעם אך פּרי תבואה, אָבער נישט אַזאַ בר הכי אין תורה, ער איז נאָר מיטגעגאַנגען צו באַגלייטן דעם ערשטן.  

ווען די צוויי שלוחים זענען אָנגעקומען איז דער ערשטער שליח, דער תלמיד חכם, פּלוצלינג שוואך געוואָרן און ער האָט נישט געקענט ערפולן זיין רבינ'ס שליחות. 

די צוויי שלוחים האָבן דאָך געוואָלט אויספירן זייער שליחות און נישט געוואָלט פאַרברענגען טייערע צייט פון זייער רבי'ן, האָט דער שליח דער תלמיד חכם געזאָגט פאַר'ן צווייטן, 

גיי דו קודם רעדן מיט אים אין תורה און נאָך צוויי דריי טעג ווען איך וועל קומען צו די כוחות וועל איך עקסטער רעדן מיט אים.

דער צווייטער שליח איז טאַקע געגאַנגען אַליין רעדן מיט'ן בחור. 

דער טל חיים, וויסענדיג אַז דער ליסקער רב האָט געשיקט ספּעציעלע שלוחים אים צו פאַרהערן, האָט זיך פאָרגעשטעלט אַז ער האָט זיכער געשיקט אַ גרויסן תלמיד חכם, און ער האָט אָנגעהויבן זאָגן אַ טיפן פּלפּול, גג על גג. 

אָבער אינמיטן פּלפּול האָט ער אינאַכט גענומען אַז דער שליח שווייגט, 

ער רעאַגירט גאָרנישט. 

האָט ער געקלערט ביי זיך, 

אַז עס מוז זיין אַז דער שליח איז נישט צופרידן פונעם פּשעטל, 

ער האָט דערויף שווערע קשיות אָפּצואווענדן, נאָר ער וויל אים נישט צעמישן אינמיטן, דעריבער רעדט ער נישט אַריין, אָבער עפּעס גלייכט ער נישט דעם פּשעטל. 

האָט ער זיך אָנגערופן צום שליח "אויב עס געפעלט אייך נישט דער פּלפּול, וועל איך אייך זאָגן אַן אַנדערן פּשעטל, אפשר דאָס צווייטע וועט איר יאָ גלייכן". 

אַזוי האָט ער געטון, ער האָט אויפ'ן אָרט אָנגעהויבן אַן אַנדערן פּלפּל, נאָך טיפער ווי פריער, אבער נאך א שטיק צייט זעט ער ווי דער שליח שווייגט ווייטער, ער פרעגט נישט, ער ענטפערט נישט, ער זאָגט נישט צי ס'איז יאָ גוט צי נישט, האָט דער טל חיים אָנגעהויבן זאָגן אַ פרישן פּלפּול, אָבער זעענדיג אַז אויך איצט איז דער שליח נישט צופרידן, 

ער שווייגט און זאָגט נישט קיין וואָרט, האָט ער זיך אָנגערופן "חשובער גאַסט, דאָס אַלעס וואָס איך קען, אויב מיינע פלפּולים געפעלן אייך נישט, פאָרט צוריק צו אייער רבי'ן און זאָגט אים, דאָס קען איך און מער נישט". 

דער שליח איז דאַן צוריקגעגאַנגען צום אַנדערן שליח דער תלמיד חכם און יענער פרעגט אים וויאַזוי דער פאַרהער איז צוגעגאַנגען.  

זאָגט ער "אוי, איך האָב שוין קוים געוואַרט אַז דער בחור זאָל ענדיגן אַלע זיינע פּלפּולים, ער איז דאָך ממש ווי אַ קוואַל, ער האָט געזאָגט און געזאָגט אַזעלכע טיפע פּלפּולים אַז איך האָב דאָס נישט געקענט פאַרשטיין,".  

זעענדיג אַז דער אַנדערער שליח קען נישט ערפולן דעם רבינ'ס שליחות האָט דער שליח דער תלמיד חכם בלית ברירה געמוזט וואַרטן עטליכע טעג ביז ער ערהוילט זיך, און דאַן איז ער אים אַליין געגאַנגען פאַרהערן און פאַרשטייט זיך צו זיין שטוינונג געזען אַז דאָ שטייט פאַר אים אַ בחור וואָס איז מלא וגדוש בש"ס ופּוסקים. 

ביים אַהיימקומען קיין ליסקא האָבן "ביידע" געהאַט וואָס איבערצוגעבן זייערע איינדרוקן פון זייערע פאַרהערן, און איבעריג צו זאָגן דער אך פּרי תבואה האָט אים אויסגעקליבן פאַר אַן איידעם און ממלא מקום.

הפטרה מעשה מרכבה שבועות, פארן איידעם

דער הייליגער אך פּרי תבואה האָט געהאַט אַ מנהג אַז דעם ערשטן טאָג שבועות, זמן מתן תורתינו, האָט ער אַליין עולה געווען מפטיר, ער האָט מקפּיד געווען אויף די עלי' ווייל מען ליינט דעמאָלט די הפטורה פון "מעשה מרכבה".

אינעם לעצטן יאָר פון זיין לעבן, בשנת תרל"ד, האָט דער אך פּרי תבואה באַפוילן מען זאָל געבן מפטיר פאַר זיין איידעם דעם טל חיים, דער עולם אין בית המדרש האָט נישט געוואוסט דערפון און ווען דער טל חיים איז אַרויפגעקומען אויף די בימה צו מפטיר האָט דאָס אַרויסגערופן גרויס וואונדער, קיינער האָט נישט פאַרשטאַנען פאַרוואָס דער רבי, וועלכער האָט אַלע יאָרן געהאַט אַזאַ קפּידה אויף די עלי' און דאָס נישט געלאָזט אַוועקגעבן פאַר אַ צווייטן, 

האָט דאָסמאָל יאָ מכבד געווען זיין איידעם מיט די עלי'. 

ערשט צוויי חדשים שפּעטער ווען דער אך פּרי תבואה זי"ע איז ליידער נסתלק געוואָרן, ביום י"ד אב, האָבן תושבי ליסקא פאַרשטאַנען למפרע די כוונה פונעם אך פּרי תבואה, אַז מיט'ן כיבוד פון מפטיר ביום א' דשבועות האָט ער אים פאַקטיש איבערגעגעבן דעם שרביט הרבנות און אים מסמיך געווען אַלס ממלא מקומו.

מעשה ג.

פטור געווארן פון דעם גלח.

הרה"ח המפורסם ר' וואלף ענגעל ז"ל פון האָלאָש איז געווען פון די גרויסע חסידים פונעם טל חיים זי"ע. 

ר' וואלף האָט פאַרמאָגט אַ געשעפט און ער פלעגט דאָס אָפן האַלטן אויך זונטאָג, דאָס האָט אַרויסגערופן בייז-בלוט ביים גלח, וועלכער האָט אָנגעהויבן העצן אין זיין קירכע מען זאָל באָיקאָטירן דעם געשעפט, די קריסטליכע האָלאַשער איינוואוינער האָבן געפאָלגט דעם גלח און ר' וואלף האָט אָנגעהויבן ליידן ערנסטע פאַרלוסטן אין זיין פּרנסה.

איז ער געפאָרן צו זיין רבי'ן דער טל חיים זי"ע און זיך אויסגעגאָסן דאָס האַרץ, כנהוג האָט ער געגעבן אַ קוויטל פאַר'ן רבי'ן און אויך געוואָלט דערלאַנגען אַ פּדיון, ווען ער האָט אַריינגעשטעקט די הענט אין טאַש אַרויסצונעמען דעם פּדיון האָט ער אַרויסגענומען צוויי באַנקנאָטן, איינס אַ רויט-פאַרביגע וואָס איז געווען פון צען גולדן און איינס אַ בלוי-פאַרביגע וואָס איז געווען פון פינף גולדן, ער האָט געוואָלט צוריקלייגן אין טאַש דעם פינפער און געבן אַלס פּדיון דעם צענער. 

דער טל חיים זי"ע איז געווען באַקאַנט אַלס איינער וואָס "אנו מכיר בצורתא דזוזא", ער איז געווען אַזוי אַריינגעטון אין תורה אַז ער האָט נישט דערקענט קיין מטבע, ער האָט נישט געוואוסט וועלכע באַנקנאָט איז ווערד וויפיל, אָבער דאָ פּלוצלינג זאָגט אים דער טל חיים, געב ענדערש אַהער דעם בלוי-פאַרביגע (פינפער) ווייל די פאַרב בלוי צייגט אויף מדת הרחמים. 

דאַן האָט דער טל חיים גענומען פייער און אָנגעצונדן דאָס קוויטל און מיט דעם אָנגעצונדן זיין לולקע; דאָס פאַרויכערט און זיך שטאַרק פאַר'דביקות'ט אויף אַ וויילע, ר' וואלף, זעענדיג אַז דער רבי האָט אָנגעצונדן זיין קוויטל האָט זיך זייער דערשראָקן, אָבער ער האָט זיך נישט געוואַגט צו זאָגן אַ וואָרט. 

נאָך אַ לענגערע וויילע האָט דער טל חיים ווי זיך ערוואַכט און זאָגט פאַר ר' וואָלף: "דאַרפסט נישט מורא האָבן, דאַרפסט גאָרנישט זיך פאָרכטן. 

איך האָב מקבל געווען פון מיין שווער דער אך פּרי תבואה זי"ע אַז 'אַ גוי דאַרף זיך בייגן אָדער אַנידער לייגן'. פאָר אַהיים און וועסט זען אַ ישועה".

ביים אָנקומען קיין האָלאָש האָט ער געהערט ווי די גלאָקן פון די קירכע קלינגען. 

דאָס איז אים געווען מאָדנע ווייל געווענליך קלינגען די גלאָקן ביים ענדע פון יעדע שטונדע און איצט איז אינמיטן די שטונדע, האָט ער פאַרשטאַנען אַז עפּעס גייט פאָר. אַריינקומענדיג אין שטאָט האָט ער געהערט די נייעס אַז די גלאָקן מעלדן איין די פּגירה פונעם גלח, וועלכער איז זיך געגאַנגען באָדן אינעם טיסא טייך און דאָרט איז ער פאַרכאַפּט געוואָרן אין אַ וואַסער-געווירבל (וויהרל-פּול) און דערטראָנקען געוואָרן, 

כן יאבדו כל אויביך ה'.

געקומען אין חלום נאכן הסתלקות.

הרה"ח ר' שלום שוואַרץ ז"ל איז געווען אַ תלמיד פון כ"ק אדמו"ר רבי צבי הירש השני מליסקא זצ"ל הי"ד בעל שערי הישר (בן הטל חיים זי"ע), ער האָט דערציילט אַ מורא'דיגע מעשה וואָס ער האָט אַליין געהערט פון זיין רבי'ן ווען ער איז געווען אַ בחור אין ישיבה וואָס האָט פּאַסירט ביי זיין פאָטער דער טל חיים אין לעצטן יאָר פון זיין לעבן. 

דער טל חיים האָט געהאַט אַ חסיד הרה"ח ר' יוסף מעהר ז"ל, וועלכער איז נאָך געפאָרן צום אך פּרי תבואה, דער ר' יוסף האָט געהאַט אַ טאָכטער וועלכע האָט נאָך די חתונה נישט געקענט האָבן קיין קינדער. 

איז זי אַריינגעגאַנגען צוזאַמען מיט איר מאַן צום טל חיים זי"ע, וועלכער איז געווען מפורסם צו בענטשן אידן מיט זש״ק. 

דער טל חיים זי"ע האָט זיי פאַרשפּראָכן אַז זי דאַרף זיך גאָרנישט זאָרגן; זי וועט בעז"ה געהאָלפן ווערן מיט אַ בן זכר.   

אינצווישן איז דער טל חיים נסתלק געוואָרן און ווען זי האט שוין געדאַרפט האבן דעם קינד איז זי זייער שוואַך געוואָרן און אַריינגעפאַלן אין קראַנקן בעט, דער מצב איז געווען שמאָל און מען האָט שנעל אַראָפּגערופן צוויי דאָקטוירים וועלכע האָבן געוואָרנט אַז מען דאַרף איר באַלד אָפּערירן, ווייל אויב נישט וועלן ביידע נישט איבערלעבן ל"ע. 

בשעת די דאָקטוירים שטייען דאָרט איז זי אַנטשלאָפן געוואָרן און זי זעט דעם טל חיים אין חלום וועלכער זאָגט איר: "האָב נישט מורא פון די דאָקטוירים, ווייל איך האָב צוגעזאָגט און אַזוי וועט דאָס זיין, דו וועסט געבוירן דאָס קינד בשלום, נאָר איין זאַך בעט איך דיך, זע אַז די צוויי דאָקטוירים זאָלן נישט בלייבן נעבן דיר, שיק זיי אַרויס פון צימער". 

ווען זי האָט זיך ערוואַכט האָט זי גלייך אָנגעהויבן שרייען אויף די דאָקטוירים זיי זאָלן שוין פאַרלאָזן איר צימער, נישט לאַנג דערויף האָט זי געבוירן דאָס קינד אָן קיין שום שטרויכלונג, די גאַנצע שטאָט איז דעמאָלט אויפגעווען מיט דעם מופת. 

די מחלה איז פארשוואונדן אויף אייביג

הרה"ח ר' גרשון רייך ז"ל האָט דערציילט אַ מעשה נורא וואָס האָט פּאַסירט מיט אים אַליין. 

ווען ער איז געווען אַ קינד פון איין יאָר אַלט איז ער ל"ע קראַנק געוואָרן מיט אַ מחלה וואָס די דאָקטוירים אין יענע צייטן האָבן נישט געהאַט קיין שום רפואה דערפאַר, האָט זיין פאָטער, הרה"ח ר' אהרן יוסף רייך ז"ל שו"ב דק"ק האָדהאַז, וועלכער איז געווען פון די גרויסע חסידים פונעם טל חיים פון ליסקא, גענומען דאָס קראַנקע קינד און געפאָרן מיט אים אויף אַ שבת קיין ליסקא, ער איז אַריין פאַר שבת און זיך אויסגעוויינט דאָס האַרץ אַז דער רבי זאָל פּועל'ן אַ ישועה פאַר זיין קינד,

שבת צופרי נאָכ'ן דאַווענען האָט דער טל חיים ווי זיין מנהג געמאַכט קידוש אויף ברוינפען, נאָך איינגעהילט אינעם טלית, נאָכ'ן טרינקען פונעם כוס האָט דער רבי אַריינגעגאָסן פונעם ברוינפען אין מויל פונעם קינד און געזאָגט בזה"ל: "איך בין גוזר אַז די מחלה זאָל פון אים אַרויסגיין". 

וכך הוה, ר' אהרן יוסף איז אַהיימגעפאָרן מיט'ן קינד וועלכער איז געזונט געוואָרן כאחד האדם, און ר' גרשון, דער בעל הנס, האָט מאריך ימים ושנים געווען;. 

ער איז געוואָרן אַן עלטערער איד און די מחלה האָט זיך קיינמאָל נישט צוריקגעקערט זיין גאַנץ לעבן.

ב"ה

דער פּועל ישועות וואָס האָט זיך באַהאַלטן אונטער התמדה בתורה

לכבוד די הילולא פון הרה"ק בעל טל חיים מליסקא זי"ע, ט' אייר

דורך: נ.ב.צ. 

קומענדיגן זונטאג פּרשת אמור, ט' אייר, פאַלט אויס די יומא די הילולא פון הגה"ק בעל טל חיים מליסקא זי"ע, וועלכער איז געווען דער ממלא מקום וממשיך דרכו פון זיין הייליגן שווער הרה"ק בעל אך פּרי תבואה מליסקא זי"ע און איז בשעתו געווען מפורסם מיט זיינע דאָפּלטע כוחות, סיי אַלס גאון אדיר וחריף בתורה אשר כל רז לא אניס לי' און סיי אַלס צדיק וקדוש ופּועל ישועות בקרב בארץ. אַלע צדיקי דורו האָבן אים זייער געשעצט און מעיד געווען אויף זיינע גרויסע כוחות בכפליים מיט זיין גאונות אדירה בתורה און מיט זיין כח פון צדיק גוזר והקב"ה מקיים. 

היות מען האָט איצט זוכה געווען איבערצושרייבן דעם בית החיים אין די שטאָט ליסקא, אונגאַרן אונטערן בעלות פון ק"ק ליסקא אין ניו יאָרק, איז וויכטיג אָנצוהייבן מיט אַ קורצע הקדמה.

דער טל חיים זי"ע האָט נישט בלויז ממלא מקום געווען זיין גרויסן שווער ברבנות ובאדמורו"ת, נאָר האָט אויך ממשיך געווען מיט זיין גרויסן כח לפקוד בדבר ישועה ורחמים; עס האָבן זיך געוואָרפן ביי אים גרויסע מופתים און אומצאָליגע אידן זענען געהאָלפן געוואָרן ביי אים. זיין כח אלס צדיק ורבי איז אָבער פאַרשאָטנט געוואָרן צוליב זיין אויסטערלישע התמדה בתורה. ער איז געליגן אין תורה הקדושה כל כולו און עפּעס אַנדערש האָט אים נישט אינטערעסירט, ווי עס איז מעיד אויף אים די מעשה וואָס נכדו כ"ק אדמו"ר מליסקא שליט"א דערציילט אַלעמאָל, ווי פאָלגענד: 

"צוליב זיין גרויס התמדה אין תורה הקדושה, איז דער טל חיים – אַנדערש ווי אַנדערע צדיקים – כמעט נישט אַרויסגעפאָרן פון ליסקא און נישט אַרומגעפאָרן אין אַנדערע שטעט פּראַווען חסידים.  איינמאָל איז זייןמצב הפּרנסה געווען זייער געענגט, ווייל ער האָט געהאַלטן פאַר אַ חתונה פון אַ קינד, האָבן זיינע שטוב-מענטשן אים זייער געבעטן ער זאָל פאָרן ערגעץ אויף אַ שבת און ער איז טאַקע געפאָרן אויף אַ שבת קיין קאַשוי. אַסאַך מענטשן זענען דעמאָלט געקומען מיט קוויטלעך און פּדיונות און (אַנשטאָט זיך פרייען מיט די הצלחה) האָט דער טל חיים זיך זייער באַקלאָגט אַז דער באַזוך האָט אים גורם געווען אַסאַך ביטול תורה. ער האָט זיך דעמאָלט אויסגעדרוקט: "איין דף גמרא איז מער מער ווערד ווי די גאַנצע רעביסטווע". 

לכבוד די יומא דהילולא וועלן מיר דאָ ברענגען אייניגע עובדות וסיפּורים טאַקע איבער זיין געוואַלדיגן גדלות בתורה, זיין צדקות וקדושה, אָבער מיר וועלן זיך אויך קאָנצענטרירן איבער זיין גרויסן כח צו פּועל'ן ישועות ורפואות פאַר אידישע קינדער, ווייל היות מען גייט איצט איבערבויען און רענאָווירן דעם בית החיים, איז וויכטיג פאַר אידן צו וויסן דעם גרויסן כח פון די צוויי צדיקים, חותנו וחתנו, וועלכע ליגן דאָרט באַהאַלטן. 

כדי נישט מטריח צו זיין דעם ליינער ברענגען מיר בלויז צוויי פּאַראַגראַפן ביאָגראַפישע שטריכן לכבוד די הילולא.

דער טל חיים פון ליסקא, הגה"ק רבי חיים פריעדלאנדער זי"ע, איז געבוירן געוואָרן אין יאָר ת"ר צו זיין פאָטער הגה"ק רבי משה זצ"ל אבד"ק קליינוואַרדיין. אַלס בחור האָט ער געלערנט ביי הגאון רבי מאיר פּערלס זצ"ל אבד"ק קראלי. כשהגיע לפּרקו איז ער אויסגעקליבן געוואָרן אַלס איידעם דורך דעם צדיק הדור הרה"ק רבי צבי הירש מליסקא זי"ע בעל אך פּרי תבואה און נאָכ'ן הסתלקות פונעם הייליגן רבי ר' הערשעלע איז ער אויפגענומען געוואָרן ממלא מקום אַלס אבד"ק ואדמו"ר ליסקא.

ער איז נסתלק געוואָרן פּלוצלינג ביום ט' אייר תרס"ד און איבערגעלאָזט זיין ספר "טל חיים והברכה" אויף סוגיות הש"ס און "טל חיים" על התורה ומועדים. 

דריי פּשעטלעך, דאָס איז וואָס איך קען...

כ"ק אדמו"ר מהיבנוב שליט"א האָט דערציילט וואָס ער האָט געהערט פון זיין פאָטער, כ"ק אדמו"ר רבי יוזפא מליסקא זצ"ל, אַז ווען מען האָט אָנגעטראָגן פאַר'ן אך פּרי תבואה זי"ע דעם שידוך פונעם טל חיים זי"ע פאַר זיין טאָכטער, האָט מען אים פאָרגעשטעלט אַלס בחור מיט אַלע מעלות, סיי מיט יחוס אבות, זייענדיג אַ זון פונעם קליינוואַרדיינער רב רבי משה זצ"ל שטאַמענדיג אויך פון הייליגן מהרש"א זצ"ל, און סיי מיט יחוס עצמו, אַלס אַ תלמיד חכם און עילוי וחריף. דער אך פּרי תבואה האָט געוואָלט קלאָר-שטעלן אויב ס'איז אמת וואָס מען זאָגט אויף דעם בחור, האָט ער אַריבערגעשיקט צוויי שלוחים צום שטאָט פונעם בחור, קליינוואַרדיין צו רעדן מיט אים אין לערנען, זיך מפלפּל זיין אין סוגיות הש"ס און זיי זאָלן אים צוריקברענגען אַ גרוס 

איינער פון די צוויי שלוחים איז געווען אַ גאון און אַ גדול בתורה, פון די גרויסע תלמידים המובהקים פונעם אך פּרי תבאוה, און דער צווייטער איז אויך געווען פון די חשובע חסידים פונעם אך פּרי תבואה, אָבער נישט אַזאַ בר הכי אין תורה; ער איז נאָר מיטגעגאַנגען צו באַגלייטן דעם ערשטן.

ווען די צוויי שלוחים זענען אָנגעקומען איז דער ערשטער שליח, דער תלמיד חכם, פּלוצלינג קראַנק געוואָרן און ער האָט נישט געקענט ערפולן זיין רבינ'ס שליחות. די צוויי שלוחים האָבן דאָך געוואָלט אויספירן זייער שליחות און נישט געוואָלט פאַרברענגען טייערע צייט פון זייער רבי'ן, האָט דער שליח דער תלמיד חכם געזאָגט פאַר'ן צווייטן, גיי דו קודם רעדן מיט אים אין תורה לויט דיינע מעגליכקייטן און נאָך צוויי-דריי טעג ווען איך וועל קומען צו די כוחות וועל איך עקסטער רעדן מיט אים.  

דער צווייטער שליח איז טאַקע געגאַנגען אַליין רעדן מיט'ן בחור. דער טל חיים, וויסענדיג אַז דער ליסקער רב האָט געשיקט ספּעציעלע שלוחים אים צו פאַרהערן, האָט זיך פאָרגעשטעלט אַז ער האָט זיכער געשיקט אַ גרויסן תלמיד חכם. און ער האָט אָנגעהויבן זאָגן אַ גאָר טיפן און שאַרפן פּלפּול, גג על גג, ווי עס האָט זיך געפּאַסט פאַר אַזאַ חריף ועילוי ווי אים. אָבער ערגעץ טיף אינמיטן פּלפּול האָט ער אינאַכט גענומען אַז דער שליח שווייגט, ער רעאַגירט גאָרנישט. האָט ער געקלערט ביי זיך, אַז עס מוז זיין אַז דער שליח איז נישט צופרידן פונעם פּשעטל, ער האָט דערויף שווערע קשיות אָפּצואווענדן, נאָר ער וויל אים נישט צעמישן אינמיטן, דעריבער רעדט ער נישט אַריין, אָבער עפּעס גלייכט ער נישט דעם פּשעטל..

האָט ער זיך אָנגערופן צום שליח "אויב עס געפעלט אייך נישט דער פּלפּול, וועל איך אייך זאָגן אַן אַנדערן פּשעטל, אפשר דאָס צווייטע וועט איר יאָ גלייכן". אַזוי האָט ער געטון, ער האָט אויפ'ן אָרט מחדש געווען און אָנגעהויבן אַן אַנדערן פּלפּל, מיט געוואַלדיגע חידושים, נאָך טיפער ווי פריער. אָער נאָך אַ שטיק צייט זעט ער ווי דער שליח שווייגט ווייטער; ער פרעגט נישט, ער ענטפערט נישט, ער זאָגט נישט צי ס'איז יאָ גוט צי נישט. האָט דער טל חיים אָנגעהויבן זאָגן אַ פרישן פּלפּול, אָבער זעענדיג אַז אויך איצט איז דער שליח נישט צופרידן; ער שווייגט און זאָגט נישט קיין וואָרט, האָט ער זיך אָנגערופן "חשובער גאַסט, דאָס אַלעס וואָס איך קען. מער פון דעם קען איך נישט. אויב מיינע חידושים ולפּלפּולים געפעלן אייך נישט, פאָרט צוריק צו אייער רבי'ן און זאָגט אים, פאַרפאַלן, דאָס קען איך און מער נישט..."

דער שליח איז דאַן צוריקגעגאַנגען צום אַנדערן שליח דער תלמיד חכם און יענער פרעגט אים וויאַזוי דער פאַרהער איז צוגעגאַנגען, זאָגט ער "אוי, איך האָב שוין קוים געוואַרט אַז דער בחור זאָל ענדיגן אַלע זיינע חידושים ופּלפּולים; ער איז דאָך ממש אַ שעפערישער קוואַל; ער האָט געזאָגט און געזאָגט אַזעלכע טיפע פּלפּולים אַז איך האָב דאָס נישט געקענט פאַרשטיין; איך האָב נישט פאַרשטאַנען וואָס ער רעדט..."

זעענדיג אַז דער אַנדערער שליח קען נישט ערפולן דעם רבינ'ס שליחות האָט דער שליח דער תלמיד חכם בלית ברירה געמוזט וואַרטן עטליכע טעג ביז ער ערהוילט זיך, און דאַן איז ער אים אַליין געגאַנגען פאַרהערן און פאַרשטייט זיך צו זיין שטוינונג געזען אַז דאָ שטייט פאַר אים אַ בחור וואָס איז מלא וגדוש בש"ס ופּוסקים. ביים אַהיימקומען קיין ליסקא האָבן "ביידע" געהאַט וואָס איבערצוגעבן זייערע איינדרוקן פונן זייערע פאַרהערן, און איבעריג צו זאָגן דער אך פּרי תבואה האָט אים אויסגעקליבן פאַר אַן איידעם און ממלא מקום. (קונטרס "שיחות חסדי אברהם" פרשת אמור)

די ברכה פאַר די "אַלטע מוידן"

איבער זיין גרויסע קדושה האָט דערציילט הרה"ח ר' שמואל גאלשטיין ז"ל וועלכער איז געווען פון די גרויסע ליסקא חסידים, אַז אין די צייטן ווען דער טל חיים איז נאָך געווען רב אין שטאָט ערדא-בעניא – נאָך בחיים חיותו פון זיין גרויסן שווער דער אך פּרי תבואה – איז געווען זיין מנהג אַז מען האָט אים מכבד געווען מיט סידור קידושין, און דער סדר איז דאָך אַז דער מסדר קידושין גייט אַריין צום "באַדעקן", פלעגט דער טל חיים אַריינגיין מיט פאַרמאַכט אויגן און אַן אַראָפּגעבויגענעם קאָפּ, און ער פלעגט זיך אָנלענען אויף צוויי גבאים. 

איינמאָל זייענדיג אינעווייניג ביים באַדעקן איז געווען עפּעס אַ גרויס געשטיפּעניש און עס איז אויסגעקומען אַז מען האָט אויך דעם רב געגעבן אַ שטיפּ, האָט ער געגעבן אַ הויב אויף די אויגן אויף אַ רגע צו זען וואָס די שטיפּעריי באַדייט. שפּעטער ביי די סעודת החתונה האָט דער טל חיים געהאַלטן אַ דרשה, ווי עס איז געווען דער מנהג בימים ההם מכבד צו זיין דעם רב מיט אַ דרשה ביי די חתונה. האָט דער טל חיים געזאָגט דעמאָלט ווי פאָלגנד:

"פריער ווען איך בין אַריין צום באַדעקן איז געווען אַ גרויס געשטיפּעניש וואָס האָט צוגעברענגט אַז איך האָב מיר געעפנט די אויגן, און איך בין ערשטוינט געוואָרן צו זען עפּעס וואָס איך האָב קיינמאָל נישט געוואוסט ביז היינט, אַז אין אונזער שטאָט געפינען זיך אַזויפיל 'אַלטע מאָדן' (מיידלעך) וועלכע זענען נאָכנישט חתונה געהאַט". דאַן האָט דער רב אויסגעבראָכן אין אַ געוויין: "איך האָב בכלל נישט געוואוסט אַז אין אונזער שטאָט געפינען זיך אַזויפיל אַלטע מאָדן, וואָס מען זעט דאָך אויף זייער האָר אַז זיי ווערן שוין גרוי. דעריבער וויל איך דאָ וואונטשן אַז מען זאָל פון הימל רחמנות האָבן, מען זאָל זיי צושיקן די ריכטיגע זיווגים און נאָך אין דעם יאָר זאָלן אַלע זוכה זיין צו טרעפן כשר'ע זיווגים". 

פאַקטיש זענען די אַלע "מיידלעך" געווען פאַרהייראַטע פרויען וועלכע זענען ליידער געגאַנגען מיט אייגענע האָר און אויך אומצוגעדעקט, נאָר דער טל חיים וועלכער איז געליגן כל כולו אַריינגעטון אין תורה וקדושה, האָט מיט תמימות געמיינט אַז דאָס זענען "אַלטע מוידן".

אָבער הערנדיג דעם רב'ס האַרציגע דרשה, דברים היוצאים מלב טהור, איז געוואָרן אַ גרויסער טומל אין שטאָט, ווייל די מענער פון די אַלע פרויען האָבן זיך דערשראָקן אַז די "ברכה" פונעם רב וועט מקוים ווערן, און דאָס קען דאָך באַדייטן אַז זיי וועלן ח"ו נישט מוצאי שנתם זיין און זייערע ווייבער וועלן ווערן אלמנות און שנעל חתונה האָבן מיט פרישע זיווגים... די מענער האָבן דעריבער באַלד באַפוילן פאַר זייערע ווייבער זיך אָפּצושערן די האָר, און אַזוי איז אויסגעקומען אַז מיט זיין תמימות'דיגן בליק האָט דער טל חיים פאַרוואַנדלט די גאַנצע שטאָט אין ערליכע אידישע שטיבער וואו מען פירט זיך מיט צניעות ויראת ה'. ("ספר הזכרונות לבית ליסקא" דף ל').

אַוועקגעגעבן "הפטרה מעשה מרכבה" פאַר'ן איידעם

דער הייליגער אך פּרי תבואה האָט געהאַט אַ מנהג אַז דעם ערשטן טאָג שבועות, זמן מתן תורתינו, האָט ער אַליין עולה געווען מפטיר. ער האָט זייער מקפּיד געווען אויף די עלי' ווייל מען ליינט דעמאָלט די מורא'דיגע הפטורה פון "מעשה מרכבה". 

אינעם לעצטן יאָר פון זיין לעבן, בשנת תרל"ד, האָט דער אך פּרי תבואה באַפוילן דעם גבאי אַז מען זאָל געבן מפטיר פאַר זיין איידעם דעם טל חיים. דער עולם אין בית המדרש האָט נישט געוואוסט דערפון און ווען דער טל חיים איז אַרויפגעקומען אויף די בימה צו מפטיר האָט דאָס אַרויסגערופן גרויס וואונדער; קיינער האָט נישט פאַרשטאַנען פאַרוואָס דער דער רבי, וועלכער האָט אַלע יאָרן געהאַט אַזאַ קפּידה אויף די עלי' און דאָס נישט געלאָזט אַוועקגעבן די עלי' פאַר אַ צווייטן, האָט דאָסמאָל יאָ מכבד געווען זיין איידעם מיט די עלי'. 

ערשט צוויי חדשים שפּעטער ווען דער אך פּרי תבואה זי"ע איז ליידער נסתלק געוואָרן, ביום י"ד אב, האָבן תושבי ליסקא און ליסקא חסידים  פאַרשטאַנען למפרע די כוונה פונעם אך פּרי תבואה, אַז מיט'ן כיבוד פון מפטיר ביום א' דשבועות האָט ער אים פאַקטיש איבערגעגעבן דעם שרביט הרבנות און אים מסמיך געווען ממשיך צו זיין די הייליגע הנהגה אַלס ממלא מקומו בכתר האדמורו"ת פאַר עדת צאן מרעיתו. (ספר "דרכי הישר והטוב").

מקובל פון מיין גרויסן שווער

הרה"ח המפורסם ר' וואלף ענגעל ז"ל פון האָלאָש איז געווען פון די גרויסע חסידים פונעם טל חיים זי"ע. דער ר' וואלף האָט פאַרמאָגט אַ געשעפט און ער פלעגט דאָס אָפן האַלטן אויך זונטאָג. דאָס האָט אַרויסגערופן בייז-בלוט ביים לאָקאַלן גלח, וועלכער האָט אָנגעהויבן העצן אין זיין קירכע מען זאָל באָיקאָטירן דעם געשעפט. די קריסטליכע האָלאַשער איינוואוינער האָבן געפאָלגט דעם גלח און ר' וואלף האָט אָנגעהויבן ליידן ערנסטע פאַרלוסטן אין זיין פּרנסה. 

איז ער געפאָרן צו זיין רבי'ן דער טל חיים זי"ע און זיך אויסגעגאָסן דאָס האַרץ. כנהוג האָט ער געגעבן אַ קוויטל פאַר'ן רבי'ן און אויך געוואָלט דערלאַנגען אַ פּדיון. ווען ער האָט אַריינגעשטעקט די הענט אין טאַש אַרויסצונעמען דעם פּדיון האָט ער אַרויסגענומען צוויי באַנקנאָטן, איינס אַ רויט-פאַרביגע וואָס איז געווען פון צען גולדן און איינס אַ בלוי-פאַרביגע וואָס איז געווען פון פינף גולדן. ער האָט געוואָלט צוריקלייגן אין טאַש דעם פינפער און געבן אַלס פּדיון דעם צענער. דער טל חיים זי"ע איז געווען באַקאַנט אַלס איינער וואָס "אנו מכיר בצורתא דזוזא", ער איז געווען אַזוי אַריינגעטון אין תורה אַז ער האָט נישט דערקענט קיין מטבע; ער האָט נישט געוואוסט וועלכע באַנקנאָט איז ווערד וויפיל. אָבער דאָ פּלוצלינג זאָגט אים דער טל חיים: געב ענדערש אַהער דעם בלוי-פאַרביגע (פינפער) ווייל די פאַרב בלוי צייגט אויף מדת הרחמים.

דאַן האָט דער טל חיים גענומען פייער און אָנגעצונדן דאָס קוויטל און מיט דעם אָנגעצונדן זיין לולקע; דאָס פאַרויכערט און זיך שטאַרק פאַר'דביקות'ט אויף אַ וויילע. ר' וואלף, זעענדיג אַז דער רבי האָט אָנגעצונדן זיין קוויטל האָט זיך זייער דערשראָקן. אָבער ער האָט זיך נישט געוואַגט צו זאָגן אַ וואָרט. נאָך אַ לענגערע וויילע האָט דער טל חיים ווי זיך ערוואַכט און זאָגט פאַר ר' וואָלף: "דאַרפסט נישט מורא האָבן, דאַרפסט גאָרנישט זיך פאָרכטן. איך האָב מקבל געווען פון מיין שווער דער אך פּרי תבואה זי"ע אַז 'אַ גוי דאַרף זיך בייגן אָדער אַנידער לייגן'. פאָר אַהיים און וועסט זען אַ ישועה".

ביים אָנקומען קיין האָלאָש האָט ער געהערט ווי די גלאָקן פון די קירכע קלינגען. דאָס איז אים געווען מאָדנע ווייל געווענליך קלינגען די גלאָקן ביים ענדע פון יעדע שטונדע און איצט איז אינמיטן די שטונדע, האָט ער פאַרשטאַנען אַז עפּעס גייט פאָר. אַריינקומענדיג אין שטאָט האָט ער געהערט די נייעס אַז די גלאָקן מעלדן איין די פּגירה פונעם גלח, וועלכער איז זיך געגאַנגען באָדן אינעם טיסא טייך און דאָרט איז ער פאַרכאַפּט געוואָרן אין אַ וואַסער-געווירבל (וויהרל-פּול) און דערטראָנקען געוואָרן, כן יאבדו כל אויביך ה'. (ספר "דרכי הישר והטוב החדש" דף תכ"ב).

געקומען אין חלום לאחר הסתלקתו

הרה"ח ר' שלום שוואַרץ ז"ל איז געווען אַ תלמיד פון כ"ק אדמו"ר רבי צבי הירש השני מליסקא זצ"ל הי"ד בעל שערי הישר (בן הטל חיים זי"ע). ער האָט דערציילט אַ מורא'דיגע מעשה וואָס ער האָט אַליין געהערט פון זיין רבי'ן ווען ער איז געווען אַ בחור אין ישיבה וואָס האָט פּאַסירט ביי זיין פאָטער דער טל חיים אין לעצטן יאָר פון זיין לעבן.

דער טל חיים האָט געהאַט אַ גרויסן חסיד הרה"ח ר' יוסף מעהר ז"ל, וועלכער איז נאָך געפאָרן צום אך פּרי תבואה. דער ר' יוסף האָט געהאַט אַ טאָכטער וועלכע האָט נאָך די חתונה נישט געקענט האָבן קיין קינדער, ווייל זי האָט ליידער געליטן פון פאַרשידענע מחלות ל"ע און די דאָקטוירים האָבן איר אָנגעזאָגט אַז געבוירן קינדער וועט איר אַריינלייגן אין אַ באַלדיגע סכנה. 

זי האָט אָבער דאָך געוואָלט אויפשטעלן אַ אידישע שטוב, איז זי אַריינגעגאַנגען צוזאַמען מיט איר מאַן צום טל חיים זי"ע, וועלכער איז געווען מפורסם מיט זיין כח אין רפואות און מיט זיין כח צו בענטשן אידן מיט זרע של קיימא. דער טל חיים זי"ע האָט זיי פאַרשפּראָכן אַז זי דאַרף זיך גאָרנישט זאָרגן און קימערן מיט די דאָקטוירים; זי וועט בעז"ה האָבן קינדער און געהאָלפן ווערן מיט אַ בן זכר. 

נישט אויף לאַנג איז מקוים געוואָרן די ברכה און זי איז טראָגעדיג געוואָרן. אָבער אינצווישן איז דער טל חיים נסתלק געוואָרן און ווען ס'איז אָנגעקומען אין די הויכע מאָנאַטן און שוין געדאַרפט גיין צום קינד איז זי זייער שוואַך געוואָרן און אַריינגעפאַלן אין קראַנקן בעט. דער מצב איז געווען שמאָל און מען האָט שנעל אַראָפּגערופן צוויי דאָקטוירים וועלכע האָבן געוואָרנט אַז מען דאַרף איר באַלד אָפּערירן, ווייל אויב נישט וועלן ביידע נישט איבערלעבן ל"ע. 

בשעת די דאָקטוירים שטייען דאָרט איז זי אַנטשלאָפן געוואָרן און זי זעט דעם טל חיים אין חלום וועלכער זאָגט איר: "האָב נישט מורא פון די דאָקטוירים, ווייל איך האָב צוגעזאָגט און אַזוי וועט דאָס זיין, דו וועסט געבוירן דאָס קינד בשלום. נאָר איין זאַך בעט איך דיך, זע אַז די צוויי דאָקטוירים זאָלן נישט בלייבן נעבן דיר, שיק זיי אַרויס פון צימער".

ווען זי האָט זיך ערוואַכט האָט זי גלייך אָנגעהויבן שרייען אויף די דאָקטוירים זיי זאָלן שוין פאַרלאָזן איר צימער. נישט לאַנג דערויף האָט זי געבוירן דאָס קינד לעבעדיג און געזונט אָן קיין שום שטרויכלונג. די גאַנצע שטאָט איז דעמאָלט אויפגעווען מיט דעם מופת, זעענדיג בחוש דעם "גדולים צדיקים במיתתם יותר מבחייהם". (ספר "אור הישר והטוב" פּרק י"ד).

די מחלה פאַרשוואונדן אויף אייביג

הרה"ח ר' גרשון רייך ז"ל האָט דערציילט אַ מעשה נוראה וואָס האָט פּאַסירט מיט אים אַליין.

ווען ער איז געווען אַ קינד פון איין יאָר אַלט איז ער ל"ע קראַנק געוואָרן מיט אַ געפערליכע מחלה וואָס די דאָקטוירים אין יענע צייטן האָבן נישט געהאַט קיין שום רפואה דערפאַר. האָט זיין פאָטער, הרה"ח ר' אהרן יוסף רייך ז"ל שו"ב דק"ק האָדהאַז, וועלכער איז געווען פון די גרויסע חסידים פונעם טל חיים פון ליסקא, גענומען דאָס קראַנקע קינד און געפאָרן מיט אים אויף אַ שבת קיין ליסקא. פאַרשטייט זיך ער איז אַריין פאַר שבת און זיך אויסגעוויינט דאָס האַרץ אַז דער רבי זאָל פּועל'ן אַ ישועה פאַר זיין קינד.

שבת קודש צופרי נאָכ'ן דאַווענען האָט דער טל חיים ווי זיין מנהג געמאַכט קידוש אויף ברוינפען, נאָך איינגעהילט אינעם טלית. נאָכ'ן טרונקען פונעם כוס האָט דער רבי אַריינגעגאָסן פונעם ברוינפען אין מויל פונעם קינד און געזאָגט בזה"ל: "איך בין גוזר אַז די מחלה זאָל פון אים אַרויסגיין".

וכך הוה, ר' אהרן יוסף איז אַהיימגעפאָרן מיט'ן קינד וועלכער איז געזונט געוואָרן כאחד האדם, און ר' גרשון, דער בעל הנס, האָט מאריך ימים ושנים געווען;. ער איז געוואָרן אַן עלטערער איד און די מחלה האָט זיך קיינמאָל נישט צוריקגעקערט זיין גאַנץ לעבן. (ספר "דרכי הישר והטוב החדש" דף תכ"ג).

אַ שריפה אין געריכט הויז

ווי באַקאַנט איז אינדערהיים אין אייראָפּע געווען דאָס געזעץ אַז אַלע קינדער מוזן לערנען לימודי חול אין די רעגירונג שולע. דעריבער זענען אידישע קינדער געווען געצוואונגען צו גיין אין די שולע יעדן טאָג אויף עטליכע שעה און ערשט נאָכמיטאָג איז מען געגאַנגען אין חדר. אין יענע צייטן איז די וועלט נאָך געווען מער איידל ווי היינט און אפילו ביי די גוים איז געווען איינגעפירט אַז אַ מאַן-לערער לערנט מיט יונגלעך און אַ פרוי-לערערין מיט מיידלעך. 

איינמאָל האָט דער מאַן-לערער אין ליסקא געדאַרפט אַוועקפאָרן פון שטאָט אויף אַ שטיק צייט, האָט ער געבעטן די פרוי-לערערין אַז אין די צייט ווען ער איז אָפּוועזנד זאָל זי לערנען אויך מיט זיין קלאַס. איין אידישער טאַטע וועלכער האָט באַגלייט זיין קינד אין שולע האָט דאָס באַמערקט, איז ער געקומען צו לויפן צום טל חיים זי"ע אין בית המדרש און אים דערציילט אַז די יונגלעך און מיידלעך לערנען בתערובות אין איין קלאַס. דער טל חיים איז רוב טאָג געזעצן אין בית המדרש איינגעהילט אין טלית ותפילין און געלערנט. הערנדיג דאָס האָט ער גלייך אויסגעטון טלית ותפילין און אַרויסגעלאָפן פון בית המדרש אין דירעקציע פון די שולע. 

זיין איידעם, הגה"צ רבי אהרן אויש זצ"ל אבד"ק לופּעני איז דעמאָלט געווען אַ יונגערמאַן נאָך די חתונה; ער האָט נאָך געגעסן קעסט ביים שווער און זעענדיג ווי דער שווער לויפט צו די שולע האָט ער זיך דערשראָקן אַז דער שווער וועט אַריינלויפן אין שולע אינמיטן קלאַס און ער קען אויסשטיין אַן ערנסטע שטראָף, ווייל אין יענע צייט האָט די רעגירונג שווער באַשטראָפט אויב אויב איינער האָט געשטערט אַ קלאַס אינמיטן די שטודיעס. איז ער נאָכגעלאָפן דעם שווער און אים געבעטן: "דער שווער זאָל אַהיימגיין, איך וועל שוין אַהינגיין און דאָס ערלעדיגן". אָבער דער טל חיים האָט אים צוריקגעשריגן "במקום שיש חילול ה' אין חולקין כבוד לרב". און ער איז ווייטער געלאָפן ביז אין שולע אַריין, ער איז אַריין אין קלאַס און אָנגעהויבן שרייען אויף די אידישע קינדער "אַרויס פון ד