באריכט פון די צייטונג פרייטאג פרשת שמיני תשפ"ד 

עפעס אויסערגעווענליכע זאכן שפילן זיך איצט אפ אין דעם צפון-מזרח ראיאן פון אמעריקע. ווען עס טומלט זיך אזויפיל איבער די ליקוי חמה פון קומענדיגן מאנטאג, איז מען פרייטאג צופרי אויפגעטרייסלט געווארן פון א זעלטענע ערדציטערניש וואס האט אנגעהאלטן צווישן 5 און 10 סעקונדעס אין די שטאט ניו יארק, און אין ניו דזשוירזי האט עס געטרייסלט געוויסע פלעצער א האלבע מינוט צייט.

די ערדציטערניש איז געווען מיט א שטארקייט פון 4.8 אויף די "ריכטער מאס", וואס עס איז שוין ארום הונדערט יאר נישט געווען אזא שטארקע ערדציטערניש אין דעם ראיאן, כאטש קלענערע טרייסלונגען קומען יא פאר פון צייט צו צייט. (ווען עס איז שוואכער פון 3, אויף די ריכטער מאס, שפירט מען עס כמעט נישט.)

מען האט באלד געווארנט אז נאך א גרעסערע ערדציטערניש קומען קלענערע ציטערנישן וואס רופט זיך "עפטערשאקס", און אין ניו דזשוירזי איז טאקע נישט לאנג דערנאך געקומען איין עפטערשאק מיט א שטארקייט פון 2.

מענטשן זענען באזארגט געווארן ווען מען האט געשפירט ווי די ערד שאקעלט זיך, איבערהויפט מאמעס פון קינדער אין די חדרים און מיידל שולעס, און מען האט אריינטעלעפאנירט צו הערן די בארואיגונג רייד אז אלעס איז בה"ה אין ארדענונג.

ניו יארק גאווערנאר האוקעל האט אין אירע באמערקונגען אויפמערקזאם געמאכט אז אויב עס הויבט אן צו טרייסלען צוליב "עפטערשאקס", זאל מען נעמען באווארענונגען ווי אראפלייגן זיך אויף דער ערד און ארונטערקריכן אונטער עפעס א שוץ, אנכאפן זיך אין א באפעסטיגטע זאך אז מען זאל זיך נישט אוועקקוילערן אויב עס קומט א שטארקע אויפטרייסלונג, און עס וועט פאריבערגיין.

אויך האבן זיך רעגירונג אינזשענירן און אינספעקטארס ארויסגעלאזט צו באקוקן די בריקן צו פאזיכערן אז אלעס איז אין ארדענונג.

אין ניו יארק איז נישט געווען קיין באריכטן אין די ערשטע פאר שעה פון עמיצער וואס זאל געשעדיגט ווערן, אבער די פייערלעשער האבן יא באקומען פארשידענע הילף רופן. אין ניו דזשוירזי איז יא געווען מער געשעדיגטע הייזער, אבער נישט אויף א גרויסן פארנעם. ניו דזשוירזי גאווערנאר מוירפי האט געבעטן אז מען זאל נישט רופן דעם איבערגעשטרענגטן 911 סיסטעם סיידן ביי אן עכטע עמוירדזשענסי.

מערערע סטעיטס האבן עס געשפירט

מען האט געשפירט די טרייסלונגען אין די דרום ריכטונג ביז וואשינגטאן און אפילו ווייטער ביז ווירדזשיניע, און אין די מזרח ריכטונג ביז צום שפיץ פון לאנג איילאנד, און אין די מערב-דרום ריכטונג איז עס געגאנגען ביז פילאדעלפיע און אין צפון ריכטונג ביז צו די קעטסקילס.

דער צענטער פונעם ערדציטערניש איז געווען אין לבנון, ניו דזשוירזי, וואס איז ארום 50 מייל מערב פון ניו יארק. עס איז געשען 10:23 צופרי און האט געקענט געשפירט ווערן ביי איבער 42 מיליאן מענטשן.

געווענליך ביי אזא שטארקע ערדציטערניש, האבן די פעדעראלע אינסטאנצן געווארנט אז מען קען געראכטן זיין אויף נאך אן ערדציטערניש מיט א מינימום שטארקייט פון 3 אין לויף פון די נאכפאלגנדע וואך. לויט די סטאטיסטיקס, איז דא 46 פראצענט אויסזיכטן אז דאס זאל געשען. (מען נוצט די "ריכטער מאס" צו מעסטן די שטארקייט פון אן ערדציטערניש, און יעדער ציפער איז הונדערט מאל שטארקער ווי דער פריערדיגער ציפער, וואס מיינט 4 איז הונדערט מאל שטארקער ווי 3.)

געווענליך געשעט אן ערדציטערניש נעבן טיפע שפאלטן אין דער ערד. אין דעם צפון מזרח ראיאן לויפט דורך אזא שפאלט וואס רופט זיך "ראמאפאו פאולט", און די איצטיגע ערדציטערניש איז געווען ארום פינף מייל טיף אין דער ערד און טאקע אויף דעם שפאלט.

מען האט באלד אינפארמירט פרעזידענט ביידען איבער די ערדציטערניש, וואס ביידען האט זיך דאן געפינען אין באלטימאר צו באקוקן דעם שאדן פון די איינגעפאלענע בריק און מעלדן פארשידענע פעדעראלע הילף פראגראמען. ער האט פארארדנט אז מען זאל צושטעלן אלע נויטיגע פעדעראלע הילף אויך פאר די ערדציטערניש געליטענע, אויב עס וועט זיך ארויסגעשטעלט אז דאס פעלט אויס.

צוויי מינוט נאך 11:00 אזייגער איז ארויסגעגאנגען די ערשטע עמוירדזשענסי מעלדונג אין ניו יארק ראיאן אויף אלע סעלפאונס איבער די ערדציטערניש, און א האלבע שעה שפעטער איז געקומען א צווייטע מעלדונג אויפמערקזאם צו מאכן אז מען זאל זיך נישט דערשרעקן ווען עס קומט עפטערשאקס, ווייל דאס איז א נארמאלע ערשיינונג.

באווארענונגען איבער מעגליכע שאדענס

אין ניו יארק, האט מען באלד געשלאסן דעם האלאנד טונעל ווייל מען ארבעט לעצטנס אין דעם טונעל אין די ריכטונג צו ניו דזשוירזי צו פארריכטן פארשידענע שאדנס וואס זענען פארבליבן פון "האריקעין סענדי" פון איבער צען יאר צוריק, האט מען געוואלט שנעל באקוקן דעם טונעל אין ביידע ריכטונגען צו פארזיכערן אז עס איז נישטא קיין שפאלטנס אין דעם טונעל, און ווען מען האט געזען אז אלעס איז אין ארדענונג האט מען עס נאכאמאל געעפנט צום פארקער. מען קען זיך פארשטעלן וויפיל דאס האט שווערער געמאכט דעם טראפיק פארקער, און דאס זעלבע אויך ביים לינקאלן טונעל וואס אויך דארט האט מען געוואלט שנעל באקוקן אז אלעס איז אין ארדענונג.

אויב די טונעלן זענען געווען צייטווייליג אפגעשלאסן, האט עס אויטאמאטיש פארגרעסערט דעם פארקער ביי די וואשינגטאן בריק.

מען האט אויך געשלאסן נוארק עירפארט און קענעדי עירפארט אז מען זאל קענען באקוקן אלע ראנוועיס צו פארזיכערן אז עס איז נישטא קיין שפאלטנס צוליב'ן ערדציטערניש. לאגוארדיע האט מען נישט געדארפט שליסן, ווייל דאס איז דורכגעגאנגען א רענאוואציע ווען מען האט איבערגעארבעט דעם עירפארט און בעסער באפעסטיגט אלעס, איז מען נישט געווען באזארגט אז די ראנוועיס דארט האבן געקענט געשעדיגט ווערן פון די ערדציטערניש, איבערהויפט אז לאגוארדיע איז דאך א פאר מייל ווייטער פון דעם ערדציטערניש צענטער ווי די אנדערע צוויי עירפארטס.

מען האט אויך צייטווייליג געשלאסן דעם עירפארט אין באלטימאר.

נישט יעדער האט געשפירט די ערדציטערניש, א סאך מענטשן וואס זענען געווען אין בעיסמענטס (אדער אין מקוה), האבן דאס נישט געשפירט, אבער די וואס האבן יא געשפירט אז עס הויבט זיך אן צו טרייסלען, איבערהויפט די פון יונגערן דור וואס האבן נאכנישט געהאט קיין ערדציטערניש ערפארונג, זענען געווען היבש איבערגעשראקן ווען אלעס שאקלט זיך פלוצים! עס שפירט זיך אזוי ווי ווען מען שטייט אויף א סאבוועי פלאטפארמע, ווי צ.ב.ש. ביי די סאבוועיס וואס פארן העכער די גאסן, און עס קומען אריין צוויי סאבוועי באנען פון ביידע ריכטונגען אין די זעלבע צייט און אלעס טרייסלט זיך אביסל. דארט זעט מען כאטש וואס עס איז, און מען איז צוגעוואוינט דערצו, אבער ווען אלעס הויבט זיך אן צו שאקלען, ווען די געשיר הויבט זיך אן צו גליטשן אויפ'ן טיש, איז דאס עפעס אן אויסערגעווענליכע זאך וואס באזארגט מענטשן און ברענגט אויטאמאטיש מתפלל צו זיין צום רבוש"ע אז עס זאל דורכגיין בשלום, אז עס זאל שוין צוריק ווערן רואיג, ווען מען זעט שכוחו וגבורתו מלא עולם.

אין ניו יארק געשעט אזא שטארקע ערדציטערניש ארום יעדע הונדערט יאר, און דאס פריערדיגע מאל ווען מען האט געהאט אזא שטארקע ערדציטערניש איז געווען אין 884', האבן די עקספערטן שוין לאנג ערווארט אז עס זאל קומען אן ערנסטע ערדציטערניש, ווייל אונטערערדיש אין די שטאט ניו יארק איז דא מערערע קלענערע "שפאלטנס" וואס אפילו ביי א קלענערע ערדציטערניש קען דאס ח"ו איינווארפן צענדליגער הייזער. אויב דער רבוש"ע האט אונז באשיצט ביז איצט פון ערנסטע פראבלעמען, זענען מיר מתפלל און האפן אויך אויף ווייטער.

אזוי ווי עס איז געשען ערב שב"ק, האבן אידן מתפלל געווען אז דער שבת וואס קומט זאל זיין א יום מנוחה ושמחה, עס זאל נישט קומען קיין ערנסטע אויפטרייסלונגען ווען מען קען דאך נישט מיטהאלטן מיט די נייעס אזוי ווי אין די וואכן טעג.

(מער איינצעלהייטן אין "די צייטונג" אויסגאבע

וואס וועט אי"ה ערשיינען מיטוואך צופרי.)