בס"ד

הרה"ח הישיש ר' שמואל דוב (בערל) שווארץ ז"ל ממייסדי ומנכבדי מתפללי ביהמ"ד "מתיבתא" אין מאנטריאל

פון די לעצטע תלמידים פון הגה"ק בעל ויגד יעקב מפּ ָאפּא זצ"ל נפטר געוו ָארן אין עלטער פון 95 י ָאר

פארגאנגאנעם מאנטאג פרשת טהרה איז אין ארץ ישראל נפטר געווארן הרבני החסיד הישיש ר'שמואל דוב(בערל)שווַארץז"ל ממייסדי ומנכבדי מתפללי ביהמ"ד "מתיבתא"אין מָאנטרעָאל,און פוןדי לעצטע תלמידים פון הגה"ק בעל ויגד יעקב

מפּאפּא זצ"ל, אין טיפן עלטער פון 95 יאר.

*

הרה"ח ר' שמואל דוב (בערל) שווארץ ז"ל איז געבוירן געווארן אין מאקאווע ביום ח' ניסן תרפ"ה, אלץ דער עלטסטער קינד צו זיינע חשובע עלטערן, זיין פאטער הרה"ח ר' משה אהרן שטעגמאן ז"ל (נפטר ביום שב"ק ט"ו אדר א' תשכ"ז ומנו"כ בעיר מאנטריאול, קאנאדא), אין צו זיין מוטער מרת חי' מלכה (שמאלהויזען) ע"ה הי"ד. די ברית איז פארגעקומען ט"ו ניסן, די ערשטע טאג פסח, די סנדק איז געווען מאקאווער רב רבי משה פארהאנד זצ"ל. אין דער מוהל איז געוועהן זיין זיידע (זיין מאמע'ס טאטע) הרב שלמה ברוך שמאלהויזען זצ"ל (רב ומו"ץ דחברה תהלים בפעסט, והוציא לאור ספר שברי לוחות, נפטר ביום שב"ק כ"ה אדר תש"ה ומנו"כ שם), מפארי התלמידים פון מרן הייטב לב זי"ע,

ובנו מרן הקדושת יו"ט זי"ע.

מען האט אים א נאמען געגעבן "שמואל דוב" נאך זיין זיידע (זיין טאטע'ס טאטע) הרב שמואל דוב שטעגמאן זצ"ל, (שו"ב במונקאטש – מאקאווא, נפטר יום ג' י"א אייר תרפ"ב ומנו"כ בעיר מאקאווא), וואס ער איז געווען א חברותא מיט מאקאווער רב זצ"ל וואס זיי

(האבן געהאט א קביעות צו לערנען קבלה אינאיינעם יעדען פארטאגס צוויי אזייגער).



ר' בערל איז ווי געשריבן געווען א זוהן פון ר' משה אהרן שטעגמאן, בן הרב שמואל דוב שטעגמאן, בן מו"ה שלמה זלמן אשכנזי ממונקאטש, בן מו"ה צבי הירש מלבוב. בן מו"ה דוד (אב"ד טארניגראד, חותנו של ר' אריה לייביש אביו של מרן בעל דברי חיים מצאנז זי"ע), בן מו"ה משולם זלמן (אב"ד קוניץ), בן מו"ה דוד (אב"ד יארטשוב), בן השישי)

להגה"ק רבי צבי הירש אשכנזי, בעל החכם צבי זצ"ל, ולמעב"ק.

זיין מאמע מרת חיה מלכה, בת הרב שלמה ברוך שמאלהויזען בן מו"ה אברהם. וזוגתו מרת ברכה בת ר' אברהם הכהן, בן מו"ה צבי מאיר (אב"ד ראדומסק), בן הרה"ק רבי שלמה הכהן בעל "תפארת שלמה" זצוק"ל מגזע בעל מגלה עמוקות, בעל תורת חיים,

והב"ח, ולמעב"ק.

הרב שלמה ברוך (זוגתו ציפרה) איז געווען אן איידעם ביי מו"ה אהרן יעקב אלימלך שטיינמעץ, מגזע הט"ז, והב"ח ולמעב"ק זי"ע. זוגתו מרת יוטא רחל (לנדא), וואס איר טאטע איז געווען אן אייניקל פון בעל נודע ביהודה זצוק"ל.

הרב שמואל דוב (זוגתו מרת ריזל נפטרה כ"א אייר תרצ"ג, ומנו"כ בעיר מאקאווא) איז געווען אן איידעם ביי זיין פעטער (זיין טאטענ'ס ברידער) מו"ה ירוחם צבי אשכנזי, זוגתו מרת קריינטשא לאה מרים, בת מו"ה ישראל דוד מזילקובקא, בן מו"ה נחמיה יחיאל

מבייאחוב, בן רבינו יעקב יצחק מפשיסחא זצ"ל (היהודי הקדוש

ר' בערל איז געווען א תלמוד פון בעל ויגד יעקב מפאפא, אין נאכדעם פון בעל ויחי יוסף זי"ע, אויך איז ער געווען א תלמיד פון הרב בנימין בערגער (מבעלעד) זי"ע, וואס ער האט אים געהאלטן אלץ רבו מובהק, אין כל ימיו האט ער גערעדט וועגן אים

ער האט זוכה געווען להסתופף אצל הרה"ק מהר"א מבעלזא זי"ע ווען ער איז געווען אין פעסט. ער האט פארציילט אז איינמאל בשעת שלש סעודות, האט ער בטעות אגעצונדען א לעקטער, איז מען געגאנגען פרעגן בעלזא רב פאר א כפרה, אין די רב האט עם

געהייסן, ער זאל לערנען א געוויסע פרק משניות

אויך האט ער זיך אסאך געווייקט ביים זיידן הרב שלמה ברוך שמאלהויזען זצ"ל. שב"ק פרשת וישלח תש"ד ווען מרן רביה"ק זי"ע האט געוויילט אין פעסט, אין דער רבי מרן הברך משה זי"ע, איז געקומען צו פארן פון זענטא קיין פעסט מיטצוהאלטן דעם שבת. די תפילות זענען פארגעקומען אין די "חברה תהילים" שול אין פעסט ביי הרב שלמה ברוך שמאלהויזן, צו שחרית האט דער רבי זי"ע מכבד געווען דעם ברך משה צו דאווענען, אין

דער רבי האט געדאוונט מוסף פאר'ו עמוד. *

בשעת'ן קריג האט ער געטראפן אפאר בעלזא בחורים, וואס האבן אים אויסגעלערנט ווי אזוי צו מאכן פאלטשע פאפירן, אופ'ן תנאי אז ער וועט העלפן אנדערע אויך.

ווען מ'האט אים געוואלט פירן אין געטא, האט ער זיך בדרך נס ארויסגעדרייעט פון דער שורה, און אראפגעריסן, זיין געלע שטערן, אין אזוי איז ער אנטלאפן. שפעטער האט ער געמאכט פאלטשע גוי'שע פאפירן, פאר זיין טאטע ר'משה אהרן, אין אויך פאר זיין יונגערע

ברודער יעקב, אין אזוי האט ער זיי פון דארט ארויסגעראטעוועט.

בשעת דעם קריג האט ער קיינמאל נישט געגסן קיין טרפות, ער האט געגעסן ברויט מיט טאמעיטא פעיסט, במשך פון א גאנץ יאר. אויך האט ער געמאכט פאלטשע גוי'שע פאפירן פאר אנדערע אידן, אין האט זיי ממש געראטעוועט דורך דעם. זיין מאמע חי' מלכה ע"ה מיט די דריי יונגערע געשוויסטער יוסף דוד, ברכה, און פנחס לייב, האט מען דעפארטירט,

ווי זיי זענען אומגעקומען אויף קידוש השם הי"ד.

*

נאכן קריג איז ער אנגעקומען קיין מונטריאל קאנאדא מיט א קינדערס טראנספורט, ער האט געשאפט פאפירן אויפן נאמען שווארץ (דעמאלטס האט ער זיך געטוישט פון שטעגמאן אויף שווארץ) וואס האט געוויזן אז ער איז אונטער אכצן, אין אזוי איז ער

אנגעקומען קיין קאנאדא.

ווען ער איז אנגעקומען קיין קאנאדא איז נישט געוועהן קיין כשר'ע עסן וכדו', האט ער זיך צאמגענומען מיט נאך אפאר בחורים אין געגאנגען שאפן געלט, אין אהערגשטעלט א כשר'ע קיך ווי אויך א מסגרת. דעמאלטס איז אויך געוועהן א קבוצה מיידלעך, וואס איז אויך אנגעקומען מיט'ן קינדער טראנספארט, אנגעפירט דורך זיין חשובע אשת חיל מרת רבקה שיחי' לרפו"ש, וואס האט געטאהן דאס זעלבע פאר די מיידלעך, אין אזוי האט מען אנגעטראגן די שידוך. זי האט נישט געוואל מסכים זיין ביז איר טאטע הרב אליהו גאנז

זצ"ל וועט געבן זיין הסכמה אויף דער שידוך.

הרב אלי' גאנז האט געוווינט אין די שטאט ביטריץ, ער איז געוועהן אן איידעם ביי מו"ה מרדכי פרידמאן (שו"ב אורהיי סמוך לביסטריץ, מחשובי חסידי בעל אוהב ישראל מוויזניץ, ומנו"כ בעיר גרויסווארדיין), ווען די דייטשן זענען אנגעקומען, האבן די גוי'שע שכנים אנגעטראגן צו האלטן זיינע יונגערע קונדער ביז נאכן קריג, האט הרב אלי' געזאגט, ענדערש זאלן זיי גייען אויף קידוש השם, ווי ח"ו אפשר ווערן גויים ר"ל. נאכ'ן קריג איז ער אנגעקומען קיין קליוולאנד ווי פעטער דוד האט שוין געוווינט פין פאר'ן קריג. העט עם דער דוד געזאגט, שער אפ דיין בארד, וועזסטו דיך בעסער קענען אריינפאסן אין אמעריקא. האט ר' אלי' אנגעפאנגען צו וויינען אין גאזאגט, דאס איז נישט זיין פלאץ. איז ר' אלי'

געפארן קיין וויליאמסבורג.

ר' אלי' האט טאקע פארלוירן זיין ווייב (מרת יוכבד), ווי אויך קינדער אין אייניקלעך עקדה"ש הי"ד. ס'איז עם געליבן בלויז דריי טעכטער. ביים ערשטן געלעגנהייט וואס מ'האט אויפגעשפארט די גרעניץ, צו קענען קומען קיין קאנאדא, איז ר' אלי געקומען זעהן

דעם בחור, בערל שווארץ, אין מסכים געוועהן צום שידוך.

אגב מפארציילט אז די לעצטער שבת פאר ר' אלי, איז אוועק (נפטר זינטאג ח' תמוז תשכ"ו ומנו"כ בחלקת סאטמאר בלאנג איילענד) ביים דורכגיין זאגנדיג א גוט שבת פאר'ן סאטמאר רבי'ן זי"ע. האט זיך דער רבי אנגערופן פאר ר' יוסף אשכנזי ע"ה "אז ר' אלי' איז

פון מיינע צעהן עכטע חסידים".

ר' אלי' פלעגט פארן צום רבי'ן נאך פארן קריג (ביסטריץ איז נישט ווייט פון סאטמאר). מפארציילט אז נאכן קריג פלעגט ר' אלי' אויפשטיין אינמיטן די נאכט אפרעכטן תיקון חצות, איו זאגן תהילים בדמעות שליש. ער האט אויך אנגעפירט די חברה משניות

ר' בערל האט זיך אריינגעלייגט בלב ונפש אויפצובויען אידישקייט אין די מדבר וואס איז דעמאלטס געוועהן מאנטריאל, סיי אין ענייני כשרות, ס'זאל זיין כשר'ע מילך, אויך האט ער אליינס געמאכט כשר'ע וויין. ער האט געהאט מסירת נפש נישט צו ארבעטן שבת, ווי אויך צו מייסד זיין אן עהרליכע אידישע קהילה, מיט א חדר ווי אינגלעך גייען מיט פיאות

וכו'

ער האט דעמאלטס זייער געשתדל'ט אז אז מרן רביה"ק זי"ע זאל קומען באזוכן קיין מאנטריאל, אין העלפן מייסד זיין די קהילה, אבער צוליב די פילע טירדות איז דאס נישט צושטאנד געקומען. שפעטער האט ער געהאלפן מייסד זיין קהילת "מתיבתא ראשית חכמה" און אלץ דער אבד"ק איז אויפגענומען געווארן הרב שמואל אלכסנדר אונסדארפער

זצ"ל, וואס האט אויך אנגעפירט מיט די מוסדות לשם ולתפארת.

ר' בערל מיט תבלחט"א זיין ב"ב האבן זיך מוסר נפש געוועהן פאר'ן מוסד, זיי האבן דאס ממש גע'אטעמט, צו ס'איז געווען צאמצובארגען געלט צו קויפן א בנין, אדער וואשן די האנטיכער פון מקוה, ביי זיך אין שטוב. אויך ווען ס'האט זיך געפאדערט צו גיין שתדל'ן ביי

די רעגירינג צו באקומען א פערמיט, זיי האבן דאס אלעס געטוהן שלא ע"מ לקבל פרס.

נאכן קריג ווען ר' משה אהרן שטעגמאן איז אנגעקומען קיין קאנאדא, ווי ער האט חתונה געהאט בזוו"ש מיט מרת ליבא בת הרבני צבי ז"ל טייטעלבוים (שו"ב דעיר ערדעבעני, מגזע בעל ישמח משה זצללה"ה) האט ר' בערל זיך אויסטערליש אפגעגעבן מיט זיין טאטן, אין לאחר פטירת אביו זיך אפגעגעבן מיט זיין אלמנה אויף אן אויסטערלישער

פארנעם. (נפטרה ביום שב"ק פ' תולדות, ג' כסלו תשמ"ט). *

פאר בערך פינף יאר צוריק נאכדעם וואס ר בערל'ס ווייב איז נישט געזינט געווארן, האט ער זיך געצויגן קיין ירושלים, ווי זיין זין הרב ישראל מרדכי שליט"א מיט זיין חשוב'ער רעביצין שתחי' עמו"ש, האבן אים אויסטערליש שיין באדינט. פארגאנגענעם וואך איז ר' בערל אנגעשטעקט געווארן פון דעם ווירוס, ווען די מצב האט זיך פארערגערט האט מען עם ארייגעפירט אין שפיטאל. ער איז נאך געוועהן בדיעה צלולה א טאג פאר די פטירה.

מאנטאג פארנאכטס פר' טהרה כ"ו אייר, האט ער צוריקגעגעבן זיין נשמה ליוצרו.

מערקווערדיג אז ר' בערל האט מיט יארן צוריק באקומען א ברכה פון הרה"ק מתולדות אהרן זצ"ל, אז אויב ער וועט שיקן א חודש'ליכער סכום פאר זיין זון אין א"י אז ער זאל קענען זיצן און לערנען, וועט ער זוכה זיין צו אריכות ימים ושנים, וכן הוה, ר' בערל פלעגט אים שיקן חודש'ליכע מעמדות, וברכת צדיק עשתה רושם, ער האט זוכה געווען צו א זקנה

מופלגת בצלילת הדעת.

דער נפטר ז"ל האט פאר'אבל'ט זיין חשובער ב"ב לרפו"ש. בנו הגה״צ רבי ישראל שווארץ שליט"א אב״ד קהילת היראים אין ירושלים, און א טאכטער אשת ר' יצחק אייזדארפער הי"ו פון לעיקוואד.

ת. נ. צ. ב. ה.