דעם קומענדיגן פרייטאג, ערב שבת נחמו, י"ד אב, פאַלט אויס די 147טע הילולא קדישא פונעם צדיק נושעות, פּועל ישועות בקרב הארץ, הרב הקדוש המפורסם רבי צבי הירש מליסקא זי"ע בעל אך פּרי תבואה.

בלויז צוועלף טעג טיילט אָפּ צווישן י"ד אב, די ליסקא יאָרצייט, און כ"ו אב, יומא דהילולא פון רבינו הקדוש מרן מהר"י ט"ב מסאַטמאַר זי"ע. לכבוד די צוויי יאָרצייטן איז אַ דבר בעתו צו אַנאַליזירן אַ מערקווירדיגע נקודה איבער דאָס שייכות פון די צוויי צדיקים קדושים, דאָס אויסטערלישע דביקות און התקשרות וואָס מרן רבינו הקדוש מסאַטמאַר זי"ע האָט געהאַט אינעם ליסקא צדיק זי"ע, דער גרויסער תלמיד מובהק פון זיין הייליגן זיידן דער ישמח משה זי"ע.

. יעדער ווייסט אַז נאָך די צווייטע וועלט מלחמה איז מרן הקוה"ט מסאַטמאַר זי"ע געווען דער יחיד בדורו הנשאר לפּליטה וועלכער האָט מיט הימלישע סייעתא דשמיא און אומבאַגרייפבאַרער מסירת נפש עצומה באַוויזן איבערצופלאַנצן אין אַמעריקע דאָס ערליכע, אויטענטישע אידישקייט פון איידער די קריג.

דאָס איז געווען זייער אַ שווערע אויפגאַבע פאַר'ן הייליגן רבי'ן, ווייל פון איין זייט איז ער געווען דער שר צבא ה' וועלכער האָט געפירט עם מלחמת קודש קעגן ציונות און די ניי געגרונדעטע מדינת ישראל. פון די אַנדערע זייט האָט ער געהאַט פאַר זיך די עבודה קשה אויפצואַקערן דעם טריפה'נעם אַמעריקאַנער באָדן און אויפבויען אַ דור וואָס פירט זיך בדרך התורה והיראה אָן קיין שום פּשרות.

דאָס איז געווען כמעט אַ פּאַראַדאָקס, ווייל זיין הייסער רוף זיך אָפּצולאָזן פונעם אַמעריקאַניזירטער שטייגער איז שווער אויפגענומען געוואָרן ביים אַמעריקאַנער אידענטום וועלכע איז יענע יאָרן געווען אַזוי פאַר'כישופ'ט פון ציונות און די נייע "אידישע" מדינה.

עס איז אַ דבר ידוע אַז וועג וויאַזוי דער רבי האָט באַוויזן דורכצופירן די מהפּיכה גדולה איז געווען דורך זיין אויסטערלישער כח הצדקה והחסד. ווען די ציונים האָבן געוואָלט באַצייכענען דעם רבי'ן אַלס "שונא ישראל", ח"ו, האָט זיין ענדלאָזער אהבת ישראל צוריקגעלאַפּט אין פּנים. יעדער האָט דאָס געוואוסט אַז אפילו ווען עס קומט אַריין צום רבי'ן אַ איד פון די ווייטסטע אגודיסטישע קרייזן וועט ער אָפט "אָפּצוליידיגן דעם טישטוך מיט אַלע פּדיונות" און דאָס אַהינדערלאַנגען.

אפילו דער גרעסטער ציוניסט האָט געמוזט זיין "בעל כרחו יענה אמן" אַז ווען אַ איד ליגט אין שפּיטאָל – נישט קיין חילוק פון וועלכן קרייז און וואָס זיין מצב אידישקייט – וועט ער באַקומען אַ וואַרעמען נאַכטמאָל פון "סאַטמאַר ביקור חולים".

ווען מען באַטראַכט היינט מיט באַגייסטערונג דעם גיגאַנטישן עולם הפילאַנטראָפּיע אין אַמעריקע, די הונדערטער מיליאָנען דאָלאַרן וואָס גיסן זיך יערליך ביי חרדישע גברים פאַר כל ערליי צדקה צוועקן, איז דאָס אַ דבר פּשוט ביי יעדן אַז דאָס איז איינע פון די זריעות וואָס רביה"ק מסאַטמאַר האָט איינגעפלאַנצט אין אַמעריקע.

מיט אַ טיפערן בליק זעט מען אַז דער דאָזיגער כח הצדקה פון רבי'ן האָט געהאַט אַ טיפערן שורש למעלה בקודש. דער רבי האָט דעם כח הקדושה שואב געווען ביי דעם הייליגן ליסקא צדיק זי"ע וואָס כמה עובדות והנהגות באַשטעטיגען דאָס ווי דער רבי האָט זיך געקאָכט אינעם כח הצדקה פון רבי הערשעלע מליסקא זי"ע, און ביי פאַרשידענע געלענגהייטן האָט ער זיך גאָר אַליין אויסגעדרוקט אַז ער האָט זיך געלערנט מדת הצדקה ביים הייליגן רבי הערשעלע זי"ע.

אין דעם מאמר וועלן מיר צוברענגען טייל פון די די עובדות והוכחות וועלכע צייגן דעם רבינ'ס געוואַלדיגן קשר אמיץ אין רבי הערשעלע זי"ע, און אין זיין מדת החסד וצדקה בפרט.

דער געוואַלדיגער מדת פּזרנות אין צדקה 

צוריקגעגעבן צוואָנציג טויזנט לעי

אין ספר "זכר צדיק לברכה" פון הרה"ח ר' אברהם דוד גליק ז"ל איז דערציילט, ווי פאָלגענד:

ווען דער רבי זי"ע האָט געוואוינט אין סאַטמאַר, צום ערשטן מאָל אַלס יונגערמאַן נאָך שנה ראשונה, איז אָנגעקומען אַ ידיעה צו איינעם פון די עשירים פון שטאָט אַז דער גראָסערי מאַן האָט זיך באַקלאָגט אַז דער רבי איז שולדיג אַ גרויסן סכום געלט אין די גראָסערי.

אַ איד אַן עושר און נשוא פּנים, פון די עלטערע חשובע אידן אין סאַטמאַר (ער איז געווען אַ פעטער פון ר' שמואל פריינד ע"ה פון נירעדהאַז) איז אַריבערגעקומען צום רבי'ן אין שטוב און ער האָט געגעבן פאַר'ן רבי'ן אַ סכום פון צוואָנציג טויזנט לעי (ראָמעניש געלט) זאָגענדיג: "עס איז נישט קיין כבוד פאַר אבותיו הקדושים פון רבי'ן אַז זייער'ס אַ קינד זאָל זיין שולדיג אַזויפיל געלט אין די גראָסערי".

ווי נאָר דער איד איז אַרויסגעגאַנגען פון רבינ'ס שטוב האָט דער פּאָסט-טרעגער אַריינגעברענגט צום רבי'ן אַ קאַרטל פון סיגעט. דער רבי זי"ע ליינט אָפּ דאָס קאַרטל און זעט אַז עס איז אַ בריוו פון אַ באַקאַנטע אלמנה. זי שרייבט פאַר'ן רבי'ן אַז זי האָט אַ טאָכטער פון 30 יאָר, זי האָט ענדליך אַ שידוך געטון מיט איר אָבער זי נויטיגט זיך אין צוואָנציג טויזנט לעי פאַר נדן; אויב זי קען נישט צושטעלן דאָס געלט איז דער שידוך אין אַ געפאַר און איר טאָכטער קען שטאַרק פאַרשעמט ווערן ל"ע.

דער רבי האָט גענומען די צוואָנציג טויזנט לעי וואָס ער האָט נאָרוואָס באַקומען פון דעם גביר צו באַצאָלן זיין גראָסערי חוב און ער האָט גלייך אַריבערגעשיקט מיט די פּאָסט דאָס גאַנצע געלט קיין סיגעט פאַר די אלמנה.

עס איז ווידער אָנגעקומען צום יענעם עושר אַ ידיעה אַז דער רבי איז נאָך אַלץ שולדיג דעם גרויסן סכום אין גראָסערי, איז ער אַריבער צום רבי'ן און אים פאָרגעהאַלטן: "איך האָב אייך געגעבן אַ גרויסן סכום געלט, און היתכן דער גראָסערי מאַן באַקלאָגט זיך נאָך אַלץ אַז איר זענט אים שולדיג גרויס געלט?"

האָט דער רבי זי"ע אים אויסגעזאָגט דעם ריינעם אמת, ער האָט אים דערציילט וועגן דעם בריוו וואָס איז אָנגעקומען פון סיגעט גלייך נאָכדעם וואָס ער איז אַרויס פון הויז און דער רבי האָט געזאָגט "ווי עס זעט אויס איז דאָס געווען ממש מן השמים אַז תיכף נאָכדעם וואָס איך האָב ערהאַלטן צוואָנציג טויזנט לעי איז אָנגעקומען אַ בריוו פון אַן אלמנה אַז זי נויטיגט זיך ממש אין דעם סכום".

דער איד, זייענדיג שוין אַן עלטערער איד בן שמונים, האָט זיך געוואַגט צו רעדן שטרענג צום רבי'ן און ער אָט געזאָגט מיט אַ שאַרפן טאָן: "איך האָב אייך געגעבן דאָס געלט אויף דעם תנאי איר זאָלט באַצאָלן די גראָסערי, איר האָט נישט געהאַט קיין רעכט אויסצוגעבן דאָס געלט פאַר אַנדערע צוועקן".

ווי דער רבי האָט דאָס געהערט האָט ער אים געענטפערט: "אַנטשולדיגט מיר ר' איד, איך האָב גענוג איין יצר הרע. הלכות צדקה וועט איר מיר נישט לערנען, איך בעט אייך, קומט אַריבער נאָך מנחה וועל איך אייך צוריקגעבן דאָס גאַנצע געלט".

וכך הוה, יענעם טאָג ביי מנחה האָט יענער איז צוריקבאַקומען פון רבי'ן דאָס גאַנצע געלט.

פון אייער זיידן האָב איך זיך דאָס געלערנט

אין ספר זכר צדיק לברכה איז געברענגט אַז די מעשה האָט אַ צווייטע האַלב, ווי פאָלגנד:

בשעת יענער איד האָט זיך גע'טענה'ט מיט'ן רבי'ן זי"ע וועגן דעם געלט, האָט ער געפרעגט דעם רבי'ן "אמת טאַקע אַז דער רבי וויל העלפן אידן, אבער וואו שטייט אַז פאַר איין אָרעמאַן דאַרף מען געבן אַזאַ גרויסן סכום? נאָכדערצו אין אַ צייט וואָס מיט דעם סכום וואָלט מען געקענט מחי' זיין מערערע אָרעמעלייט".

האָט אים דער רבי געענטפערט:

"פון אייער זיידן האָב איך מיך דאָס אויסגעלערנט, צו געבן אפילו פאַר איין אָרעמאַן אַ גאָר גרויסן סכום, און הערט וועל איך אייך דערציילן די גאַנצע מעשה".

דער הייליגער רבי ר' הערשעלע מליסקא זי"ע פלעגט אָפט קומען צו פאָרן קיין מונקאַטש אויף די בקשה פון זיינע חסידים וועלכע האָבן געוואוינט דאָרט.

זעלבסט פאַרשטענדליך אַז ווען רבי הערשעלע מליסקא איז געקומען אין די שטאָט איז די גאַנצע שטאָט געקומען זיך געזעגענען, נהנה זיין עצה ותושי' און מקבל זיין ברכת קדשו, אַזוי אַז עס האָט זיך אָנגעזאַמלט אויף זיין טיש אַ גרויסע סומע געלט.

צווישן די פילע אידן וואָס האָבן באַלאַגערט דעם גאַסטהויז פון רבי הערשעלע, איז אויך געווען אַ איד אַ גרויסער אָרעמאַן, וועלכער האָט אויסגעגאָסן זיין ביטער פּעקל צרות אַז ער האָט אַן עלטערע טאָכטער וועלכע ער האָט וואָלט שוין לאַנג געדאַרפט פירן אונטער די חופּה, איצט איז אים ענדליך נאָך פילע שוועריגקייטן געלונגען צו טרעפן אַ וואוילן בחור, און ווי עס פירט זיך, האָט ער צוגעזאָגט אַ שיינעם נדן.

למעשה זענען שוין אַריבער צוויי יאָר זינט ער האָט געשלאָסן דעם שידוך, ער האָט געהאַט חשבונות פון וואו צו דעקן דעם נדן, אבער פון די אַלע חשבונות האָט זיך ליידער גאָרנישט אויסגעלאָזט. לעצטנס – פירט אויס דער אָרעמאַן מיט גרויס צעבראָכנקייט – איז אָנגעקומען אַ בריוו פון די משפּחה פונעם חתן אַז אויב דער נדן וועט נישט ווערן צוגעשטעלט מיט אַ געוויסע צייט וועט ער זיך צוריקציען פונעם שידוך. דער אָרעמאַן האָט אויסגעבראָכן אין אַ געוויין אַז ער ציטערט אַז ער וועט נישט קענען איבערטראָגן די גרויסע בושות.

דער הייליגער רבי הערשעלע פרעגט דעם איד וויפיל געלט ער דאַרף האָבן פאַר נדן, און אויך פאַר די הוצאות החתונה. זאָגט דער איד, הונדערט רייניש. האָט רבי הערשעלע מליסקא תיכף צוזאַמגענומען דאָס גאַנצע געלט וואָס איז געלעגן אויפ'ן טיש וואָס ער האָט באַקומען פון די אַלע פּדיונות און דאָס געגעבן פאַר דעם אָרעמאַן.

בשעת מעשה איז אָנוועזנד געווען איינער פון די געהויבענע אידן פון מונקאַטש און זעענדיג ווי דער ליסקא רב געט אַוועק אַזאַ גרויסן סכום פאַר איין אָרעמאַן האָט ער זיך געוואַגט און געפרעגט דעם רבי'ן, "רבי, היתכן צו געבן פאַר איין אָרעמאַן אַזאַ גגרויסן סכום, וואָס אַ געווענליכער אָרעמאַן נעמט געווענליך צוזאַם פון הונדערטער מענטשן?"

זאָגט דער ליסקא רב פאַר יענעם איד "איך וועל דיר דערציילן אַ מעשה, אָבער הער מיך גוט אויס".

ווען איך בין געווען אַ יונגערמאַן האָב איך געצויגן חיונה פון מלומדות וואָס איז פאַרשטייט זיך געווען זייער אַ מצומצמ'דיגע פּרנסה; ביי מיר אין שטוב האָט געהערשט אַ שטאַרקע עניות.

אַמאָל פאַר'ן יום טוב שבועות האָב איך באַקומען גרויס חשק צו פאָרן קיין בעלזא צום הייליגן שר שלום זי"ע, אָבער אַזויווי איך האָב נישט געהאַט קיין געלט פאַר הוצאות הדרך בין איך געגאַנגען דעם גאַנצן וועג צופיס. ענדליך בין איך אָנגעקומען צו די גרויסע שטאָט לעמבערג, וואָס איז שוין נישט ווייט פון בעלזא, אָבער דער לאַנגער וועג האָט געהאַט אויף מיר אַ ווירקונג און דאָרט בין איך אַריינגעפאַלן אין אַ גרויסע חולשה. די פיס זענען מיר געוואָרן אויפגעשוואָלן און מיט גרויס שוועריגקייטן האָב איך זיך דערשלעפּט ביז צום בית המדרש וואָס האָט געהייסן "חדשים".

(הרה"ק רבי צבי הירש מזידיטשויב זי"ע בעל עטרת צבי האָט געגרונדעט בתי מדרשים אין דריי גרויסע שטעט. איין בית המדרש האָט ער געגרונדעט אין לעמבערג וואָס ער האָט אַ נאָמען געגעבן "חדשים", מיוסד אויפ'ן פּסוק "חדשים לבקרים רבה אמונתיך", און די בתי מדרשים אין די אַנדערע צוויי שטעט האָט ער אַ נאָמען געגעבן איינס "לבקרים" און איינס "אמונתיך").

דאָרט אינעם "חדשים" בית המדרש זענען פּונקט דאַן אָנגעקומען עטליכע פערד און וועגענער פון בעלזער חסידים פון די שטאָט מונקאַטש, וועלכע זענען אויך געפאָרן אויף שבועות קיין בעלזא און האָבן זיך אָפּגעשטעלט אין לעמבערג אָפּרוען פון וועג און טוישן די אויסגעמוטשעטע פערד. אַזויווי איך האָב שוין נישט געהאַט קיין כח פאָרצוזעצן דעם וועג צופיס, האָב איך זיך געוואָנדן צו דעם אָנפירער פון די בעלזער חסידים וועלכער האָט אָרגאַניזירט די נסיעה און אים געבעטן ער זאָל מיך לאָזן מיטפאָרן מיט איינע פון די וועגעלעך קיין בעלזא.

דער אָנפירער האָט געבעטן פון מיר זעכציג גרייצער פאַר די נסיעה. האָב איך זיך געבעטן ביי אים אַז איך האָב נישט ביי מיר אפילו קיין איין פּרוטה אויך נישט. איך צייג אים מיטינע געשוואָלענע פיס און דערצייל אים אַז איך בין געקומען ביז אהער צופיס, איצט האָב איך מער נישט קיין כח צו גיין און עס טוט מיר זייער וויי אַז נאָך אַזויפיל מאַטערנישן וועל איך אין ענדע נישט קענען אָנקומען אויף בעלזא אויף יום טוב.

אָבער דער יונגערמאַן האָט נישט געוואָלט פון גאָרנישט וויסן. ער האָט מיר נאָר אַזויפיל געזאָגט אַז עס וועט נאָך דויערן צוויי שעה ביז זיי וועלן פאָרזעצן די נסיעה, אין די צייט קען איך אַרומגיין אין די שטאָט און זאַמלען נדבות, ביז איך וועל שאַפן די זעכציג גרייצער און קענען מיטפאָרן.

באין ברירה האָב איך זיך געמוזט אַרויסלאָזן גיין נאָך געלט, טראָץ איך בין נישט געווען געוואוינט דערצו און טראָץ מיינע ווייעדיגע פיס. דער חשק אָנצוקומען אויף יום טוב קיין בעלזא איז אַלעס איבערגעשטיגן און איך בין אַרומגעגאַנגען אין די שטאָט זאַמלען נדבות. דעמאָלט איז געווען איינגעפירט אַז ווען מען איז אַריין אין אַ אידיש געשעפט בעטן אַ נדבה האָט דער אייגענטומער געפרעגט דעם נצרך "געלט אָדער סחורה?" דאָס האָט געמיינט צו פרעגן צי דער אָרעמאַן וויל דוקא נעמען געלט אָדער אפשר איז אים אויך גוט צו נעמען סחורה וואָס ער וועט קענען פאַרקויפן (רוב מאָל האָט זיך דאָס געלוינט ווייל פון די סחורה האָט מען באַקומען אַ גרעסערן סכום און נאָכ'ן פאַרקויפן איז דאָס געווענליך אויסגעקומען מער וויפיל אַ געלט נדבה).

דערציילט דער ליסקא רבי, ווען איך בין אַריינגעקומען אין ערשטן געשעפט האָט דער בעל הבית מיך געפרעגט "געלט אָדער סחורה?" האָב איך געענטפערט "סחורה", קלערנדיג אַז פון די סחורה וועל איך אַרויסבאַקומען אַ שענערן סכום. האָט יענער בעל הבית מיר געגעבן אַ מעטער פאָדעם...

אַריינקומענדיג אין צווייטן געשעפט פרעגט מיך ווידער דער בעל בית הבית "געלט אָדער סחורה?" האָב איך ווייטער געענטפערט "סחורה". האָט מיר יענער געגעבן אַ קנעפּל...

אַזוי בין איך אַריין אין אַ דריטן געשעפט און מיין מזל האָט ווייטער נישט געטויגט, און אינצווישן איז שוין דורכגעגאַנגען אַ גאַנצע שעה פון די צוויי שעה וואָס יענער יונגערמאַן, דער אָנפירער פון די נסטיעה, האָט מיר געגעבן צייט ביז'ן פאָרן און דאָ שטיי איך מיט גאָרנישט. פון דעם אַלעם וועל איך נישט קענען שאַפן זעכציג גרייצער.

ווען איך בין אַריינגעקומען אין פערטן געשעפט און דער בעל הבית פרעגט מיך די זעלבע פראַגע, "געלט אָדער סחורה", האָב איך אויסגעבראָכן אין אַ געוויין. דער בעל הבית האָט זיך זייער געוואונדערט און געפרעגט, "פאַרוואָס וויינט איר?" האָב איך אים דערציילט די גאַנצע געשיכטע אַז איך שטיי אויסצו פאַרלירן מיין גאַנצע פּלאָג צו פאָרן אויף שבועות קיין בעלזא.

יענער בעל הבית האָט אויף מיר שטאַרק רחמנות געהאַט, האָט ער מיר געגעבן די גאַנצע זעכציג גרייצער!

איר קענט פאַרשטיין וואָספאַראַ גרויסע שמחה איך האָב געהאַט דערפון. איך בין גלייך צוריקגעגאַנגען אין בית המדרש "חדשים" און באַצאָלט פאַר די נסיעה און איך בין מיט זיי מיטגעפאָרן קיין בעלזא אויפ'ן הייליגן יום טוב שבועות.

רבי הערשעלע מליסקא האָט פאַרענדיגט די מעשה: "דעמאָלט האָב איך זיך פאָרגענומען אַז ווען עס וועט קומען צו מיר אַ איד אַן אָרעמאַן, וועל איך אים געבן דעם גאַנצן סכום וואָס ער דאַרף האָבן, נישט ער זאָל דאַרפן אַרומקלעטערן אין די שטאָט שאַפן דעם סכום וואָס ער נויטיגט זיך".

די גאַנצע מעשה האָט רבי הערשעלע מליסקא דערציילט פאַר דעם חשוב'ן איד פון מונקאַטש, וועלכער האָט אים פאָרגעהאַלטן היתכן ער געט אַוועק אַזאַ גרויסן סכום פאַר איין אָרעמאַן. דאַן האָט ער אויסגעפירט צו דעם איד, "איר זענט געווען דער יונגערמאַן וועלכער האָט אָנגעפירט די נסיעה פון מונקאַטש קיין בעלזא! פון אייך טאַקע האָב איך זיך אויסגעלערנט אַז ווען אַ איד קומט מיט אַ צעבראָכן האַרץ און רעדט זיך אויס זיינע צרות, דאַרף מען אים פּרובירן אַרויסצוהעלפן ווי ווייט מעגליך און געבן דעם גאַנצן סכום..."

די מעשה האָט דער רבי זי"ע איבערדערציילט פאַר דעם איד אין סאַטמאַר וועלכער האָט אים פאָרגעהאַלטן היתכן דער רבי געט אַוועק אַזאַ גרויסן סכום פאַר איין אָרעמאַן, און ער האָט אויסגעפירט: "איר זענט דאָך אַן אייניקל פון רבי הערשעלע מליסקא, אייער זיידע האָט אויסגעטרעטן דעם דרך אין הלכות צדקה".

ע"כ המעשה פון ספר "זכר צדיק לברכה".

ווער איז געווען דער ליסקא אייניקל?

ביי אַ געלעגנהייט איז שוין ערווענט געוואָרן וואָס תלמידים מובהקים פון רבי'ן טענה'ן, אַז די צווייטע מעשה וואָס איז דאָ געברענגט געוואָרן אַלס השלמה צו די ערשטע מעשה, זענען צוויי אַנדערע מעשיות און האָבן פּאַסירט ביי צוויי אַנדערע מענטשן. אגב וועלן מיר זיך שוין אויך דערוויסן ווער עס איז געווען דער אייניקל פון רבי ר' הערשעלע מליסקא זי"ע פאַר וועמען דער רבי האָט דערציילט די מעשה.

פאָלגנד איז אַ מעשה וואָס איז געברענגט אין "ספר זכרונות" פון הרה"ח ר' אברהם יהושע שפּיטצער הי"ו, זכרונות פון רבי'ן זי"ע דערציילט דורך פאָטער הרה"ח ר' נחום מרדכי שפּיטצער ז"ל פון רבינ'ס נאָנטע מקורבים ומשמשים בקודש. אין פּרק א' עמוד 10 איז דערציילט אַזוי:

מיין טאַטנ'ס התקשרות צום רבי'ן האָט זיך שוין אָנגעהויבן עטליכע דורות פריער. זיין פאָטער הרה"ח ר' חיים שפּיטצער ז"ל איז געווען אַן איידעם ביי החסיד המפורסם רבי אברהם יהושע גראס ז"ל פון סאַטמאַר, וועלכער איז געווען אַ תלמיד פון הייליגן ייטב לב זי"ע און אַן איידעם ביי הגה"ק בעל טל חיים מליסקא זי"ע (מיין טאַטע איז שפּעטער געוואָרן אַ דאָפּלטער אייניקל פון דעם ר' אברהם יהושע, ווען ער האָט חתונה געהאַט מיט מיין מוטער לאורך ימים ושנים, אַ טאָכטער פון הרה"ח ר' שמואל גראָס ז"ל בן ר' אברהם יהושע גראָס ז"ל).

דער זיידע ר' אברהם יהושע גראָס ז"ל איז נאָנט געוואָרן מיט'ן רבי'ן נאָך אַלס יונגערמאַן, ווען דער רבי איז צום ערשטן מאָל געקומען וואוינען קיין סאַטמאַר גלייך נאָך זיין חתונה (נאָך איידער ער איז געוואָרן רב אין אָרשיווא). ר' אברהם יהושע איז אַ וואַרעמער חסידישער איד און זייער אַ קלוגער באַלעבאָס; ער פלעגט אַלץ האָבן אַ גוט וואָרט אין מויל. מיין פעטער הרה"ח הישיש ר' הערשל שפּיטצער הי"ו לאויש"ט האָט מיר דערציילט אַז נאָך די צווייטע וועלט קריג האָט ער זיך אַסאַך געדרייט ביים רבי'ן אין שטוב אין וויליאַמסבורג און דער רבי האָט אים עטליכע מאָל געזאָגט, "דיין זיידע ר' אברהם יהושע איז געווען אַ קלוגער איד"; דער רבי פלעגט אפילו נאָכזאָגן זיינע ווערטלעך.

ווען דער רבי האָט זיך באַזעצט אין סאַטמאַר נאָך די חתונה איז ר' אברהם יהושע, זייענדיג מקושר לבית סיגעט, געווען פון די ערשטע אידן וואָס האָבן זיך מדבק געווען אין רבי'ן און זיך אויך געזאָרגט צוצושטעלן אַ מקור פּרנסה. ער האָט אויף זיך גענומען דעם עול צוזאַמצושטעלן פאַר'ן רבי'ן מעמדות.

איינמאָל איז ר' אברהם יהושע געפאָרן מיט די באַן קיין קלויזנבורג. אויפ'ן וועג טרעפט ער אַ קלויזנבורגער איד וועלכער איז געפאָרן אויפ'ן וועג אַהיים. ווי עס גייט געווענליך, ווען צוויי אידן טרעפן זיך אויפ'ן באַן ווערט מען שנעל היימיש; מען צעשמועסט זיך, מען פרעגט זיך וואָס מאַכסטו, וואָס טוסטו אא"וו. געט דער איד אַ פרעג דעם זיידן: "וואו וואוינסטו?" און דער זיידע זאָגט "אין סאַטמאַר". פרעגט אים דער איד: "דו קענסט דעם סיגעטער רב'ס זון?" (דעם קדושת יום טוב'ס זון), זאָגט דער זיידע, "יאָ, איך קען אים". זאָגט דער איד פאַר'ן זיידן: "שיק אים אַ גרוס אין מיין נאָמען" (ער האָט געזאָגט פאַר'ן זיידן זיין נאָמען, מיין טאַטע ז"ל האָט במשך די יאָרן פאַרגעסן דעם נאָמען).

פרעגט אים דער זיידע, "וואָס האָסטו שוין געהאַט מיט'ן סיגעטער רב'ס זון אַז דו קענסט אים אַזוי גוט?", דערציילט דער איד אַזאַ מעשה:

"איך האָב זיך נישט גוט געשפּירט בין איך געגאַנגען צום דאָקטאָר און ער האָט פעסטגעשטעלט אַז מען דאַרף מיך אָפּערירן. די אָפּעראַציע האָט אָבער געקאָסט 500 לעי און איך האָב נישט געהאַט דאָס געלט. האָבן גוטע פריינט מיך געראָטן ווי פאָלגנד: 'אין סאַטמאַר וואוינט דעם סיגעטער רב'ס אַ זון, מענטשן פרעגן אים עצות און מען ווערט געהאָלפן ביי אים מיט ישועות, און אויב עס פאָדערט זיך געלט, שיקט ער געלט אויך. גיי זיי זיך מזכיר ביי אים, וועסטו געהאָלפן ווערן מיט אַלעם, מיט אַ רפואה און געלט אויך...'

"האָב איך אַזוי געטון. איך האָב געשריבן אַ בריוו קיין סאַטמאַר, אַדרעסירט צום סיגעטער רב'ס זון און דערציילט די גאַנצע מעשה אַז איך בין געווען ביים דאָקטאָר וועלכער האָט פעסטגעשטעלט אַז איך לייד אויף דעם און דעם און מען דאַרף מיך אָפּערירן. די אָפּעראַציע קאָסט אָבער געלט וואָס איך האָב נישט, דערפאַר בין איך זיך שואל עצה וואָס צו טון.

"גייט דורך עטליכע וואָכן און עס קומט אָן אַ קאָנווערט פון סאַטמאַר. איך עפן דאָס אויף טרעף איך אינעווייניג 500 לעי, בייגעלייגט מיט אַ בריוו אין וועלכן דער סיגעטער רב'ס זון ווינטשט מיר אַ ברכה, איך זאָל גיין צום דאָקטאָר און זיך לאָזן אָפּערירן, איך זאָל נישט מורא האָבן, אַלעס וועט זיין פיין און איך וועל געהיילט ווערן בעז"ה".

ביז אַהער וואָס דער קלויזנבורגער איד האָט דערציילט פאַר מיין זיידן. שפּעטער ווען ר' אברהם יהושע איז אַהיימגעפאָרן קיין סאַטמאַר איז ער צוגעגאַנגען צום רבי'ן איבערגעבן דעם גרוס און ער פרעגט דעם רבי'ן: "איך פאַרשטיי נישט. דער איד דאַרף דורכגיין אַן אָפּעראַציע, אוודאי דאַרף מען אים העלפן; עס איז מצות ביקור חולים. אָבער פאַרוואָס דאַרף דער רבי אַליין באַצאָלן דאָס גאַנצע? איך גיי אַרום צוזאַמשטעלן מעמדות אַז דער רבי זאָל האָבן פון וואָס צו לעבן. איצט ווער איך געוואויר אַז דאָס געלט גייט ניטאַמאָל פאַר'ן רבינ'ס הוצאות הבית; דער רבי שענקט אַוועק דאָס גאַנצע געלט פאַר צדקה!"

זאָגט אים דער רבי, איך וועל דיר דערציילן גענוי וואָס די מעשה איז געווען דאָ:

"דער איד האָט מיר געשריבן אַ בריוו אַז ער איד אובד עצות, ער האָט נישט קיין געלט פאַר אַן אָפּעראַציע. דו מיינסט איך האָב אים געוואוסט וואָס צו ענטפערן? וואָס האָב איך געטון – איך בין געגאַנגען אין בית המדרש און גענומען אַ תהילים און געבעטן השי"ת זאָל מיר חונן דעת זיין וואָס צו ענטפערן פאַר דעם איד.

"מה עשה הקב"ה. אינמיטן תהילים-זאָגן קומט צו מיר צו לויפן אַ איד אַז זיין טאָכטער איז אַ מקשה לילד און דער דאָקטאָר זאָגט אַז די מאמע מיט'ן קינד זענען ביידע אין אַ סכנה און ער בעט איך זאָל אים אָנווינטשן.

"האָב איך געזאָגט דעם איד, איך נויטיג זיך איצט אין 500 לעי פאַר ביקור חולים, אויב דו ברענגסט מיר דאָס געלט וועל איך מתפּלל זיין און איך קען דיר מבטיח זיין אַז דאָס קינד וועט געבוירן ווערן בשלום. דער איד האָט טאַקע געברענגט דאָס געלט און דאָס האָב איך געשיקט פאַר דעם איד פון קלויזנבורג". און דער רבי פירט אויס: "האָב איך דען געמעגט אפילו הנאה האָבן פון דעם געלט?"

דערנאָך האָט דער רבי געזאָגט פאַר'ן זיידן: "ר' אברהם יהושע איך בין אייך זייער דאַנקבאַר פאַר די מעמדות. אָבער איין זאך בעט איך אייך – אין הלכות צדקה טייל מיר נישט איין, איך ווייס וואָס איך האָב צו טון..."

נישט נהנה זיין ממקורות זרים

דאָס הייליג וואָרט פון הרה"ק מליסקא

איינע פון די גרויסע מלחמות וואָס דער סאַטמאַרער רבי זי"ע האָט געפירט איז געווען, מען זאָל נישט נהנה זיין משולחן איזבל – מוסדות התורה אין ארץ ישראל זאָלן נישט נעמען קיין שטיצע פון די מדינה ווייל "כח הפּועל בנפעל", אויב וועט מען נעמען שטיצע פון ציונות וועט דאָס האָבן אַ שעדליכע השפּעה אויף די תלמידים.

דאָס איז אויך אַ הדרכה וואָס דער רבי האָט מקבל געווען פון הרה"ק מליסקא זי"ע, ווי ס'איז געברענגט אין ספה"ק דברי יואל פּרשת דברים (מהדורא תניינא עמוד ס"ח) דאָס באַקאַנט וואָרט וואָס דער רבי פלעגט כסדר נאָכזאָגן פון רבי הערשעלע, אויפ'ן פּסוק "זלעפה אחזתני מרשעים עוזבי תורתיך" – דאָס וואָרט "עוזבי" (פּשוט פּשט טייטש פאַרלאָזן) קען אויך זיין אַ לשון פון "העלפן", מלשון "עזוב תעזוב עמו". זאגט דוד המלך ע"ה, זלעפי אחזתני, עס כאַפּט מיך אָן אַ ציטערניש, "מרשעים עוזבי תורתיך", פון די רשעים וואָס ווילן אַרויסהעלפן די תורה הקדושה, זיי ווילן שטיצן תורה מיט געלט, ווייל זאָגן זאָגן זיי אַז זיי ווילן העלפן, אָבער אין האַרצן טראַכטן זיי בייזוויליגע מחשבות אַז אַזוי וועלן זיי קענען אַריינרעדן און באַאיינפלוסן די לומדי התורה צו זייערע שלעכטע וועגן ר"ל.

אין ספר "עזר בקודש" (עמוד ר"ן) פון הרה"ח ר' עזריאל גליק ז"ל משב"ק, איז געברענט אז דער רבי האָט נאָכגעזאָגט דאָס וואָרט בשם הרה"ק מליסקא זי"ע ווען ער איז געווען אין ירושלים עיה"ק ביי זיינע דרשות סיי אין יאָר תשט"ו און סיי אין יאָר תשכ"ה.

אין צוגאָב צו דאָס וואָרט האָט דער רבי מקבל געווען פון רבי הערשעלע מליסקא זי"ע די באַקאַנטע הדרכה מען זאָל נישט געניסן פון אומערליכע געלטער אפילו אין פּריוואַטן לעבן. כידוע האָט מען דאָס טאַקע געזען ביים סאַטמאַרער רבי זי"ע אויך אין פּערזענליכן לעבן – ער געהאַט אַן עבודה מופלגת ונפלאה ביים צעטיילן אַלע געלטער וואָס איז אַריינגעקומען ביי די קוויטלעך, ער האָט דאָס צעטיילט אין פאַרשידענע טאַשן און צומאָל האָט מען אפילו געזען ווי ער נעמט אַ טשעק און דרייט דאָס צוזאַמען און פּיצט זיך די אויערן דערמיט און דערנאָך געוואָרפן אין מיסט, ווייל ער האָט מרגיש געווען אַז דאָס איז נישט-ערליך געלט און נישט געוואָלט נהנה זיין דערפון.

אין ספר "קובץ אליהו" (אות שי"ח) דערציילט הרה"ג רבי חיים אליהו שטערנבערג ז"ל, וועלכער איז געווען דער רב פון די קטמון געגנט אין ירושלים, וואָס ער האָט אַליין געהערט פון רביה"ק מסאַטמאַר זי"ע, ווי פאָלגענד:

הרה"ק רבי צבי הירש מליסקא זי"ע איז אַרומגעפאָרן צו אַסאַך צדיקים, צווישן זיי איז ער אַמאָל געפאָרן צו הרה"ק רבי ישראל מרוזשין זי"ע (ווען ער האָט שוין געוואוינט אין סאדיגורא). ביים אַריינקומען איז ער זייער ערשטוינט און פאַרוואונדערט געוואָרן פונעם געוואַלדיגן עשירות און די קעניגליכע ווירטשאַפט וואָס נעמט אַרום דאָס גאַנצע הויז, ווי אַלעס איז באַדעקט מיט גאָלד און זילבער, און אפילו דער פערדן שטאַל איז אַזוי מייעסטעטיש און פּראַכטפול.

דער הייליגער ליסקא רב וועלכער איז געקומען זיך לערנען אַ דרך אין עבודת ה' האָט זיך נישט געקענט איינהאַלטן און געפרעגט דעם רוזשינער פּשט אין דעם. האָט אים דער הייליגער רוזשינער געענטפערט: זאָלסט וויסן אַז עס קומען צו מיר אידן פון אַלע שיכטן, צדיקים, בינונים און רשעים. זיי געבן אַלע קוויטלעך מיט פּדיונות אָבער נישט פון אַלע געלטער וויל איך געניסן. פונעם גאַנצן געלט וואָס קומט אַריין פון די פּדיונות בלייבט איבער פאַר מיר אַליין קוים עפּעס, ממש ווינציגער פון ווייניג, ווייל פאַר מיר אַליין נוץ איך נאָר געלט וואָס איך ווייס אַז עס קומט פון ריין, ערליכע קוועלער. וואָס טו איך אַלזאָ מיט'ן איבעריגן געלט?

"פון די בינונים באַדעקט מען דאָס הויז מיט גאָלד און זילבער. פון די רשעים מאַכט מען אַ פערדן שטאַל."

טייערע צוקער צו פיטערן די פערדן

אין ספר "גדולת יהושע" דערציילט דער טעמעשוואַרער רב הגה"צ רבי משה ארי' לעוו זצ"ל די זעלבע מעשה, מיט עטליכע שינויים, וואָס ער האָט געהערט פונעם קאַלובער רבי'ן הרה"צ רבי משה טויב זצ"ל אַז ווען הרה"ק רבי צבי הירש מליסקא זי"ע איז געווען ביים הייליגן רוזשינער זי"ע, האָט ער געזען ווי מען געט צו פיטערן צוקער פאַר די פערד וואָס האָבן באַלאַנגט צום רוזשינער'ס הויז. דאָס האָט זייער וויי געטון פאַר'ן ליסקא רב אַז מען נעמט צוקער וואָס קאָסט אַזוי טייער און מען פיטערט דאָס פאַר פערד, אין די זעלבע צייט ווען מען קען מיט'ן געלט שפּייזן אידישע אָרעמעלייט.

רבי הערשעלע איז תיכף אַריינגעלאָפן צום רוזשינער און געוואָלט פרעגן פּשט אין די מאָדנע פירונג, אָבער ווען ער איז אָנגעקומען צו די טיר איז ער געבליבן שטיין און געקלערט ביי זיך "אויף וועמען האָב איך דאָ קשיות? ווער בין איך און וואָס בין איך צו פרעגן קשיות אויף אַזאַ הייליגן צדיק?" אַזוי איז ער געשטאַנען פאַרטראַכט אַ וויילע ביי די טיר, פּלוצלינג הערט ער ווי דער רוזשינער רופט אויס פון אינעווייניג פון צימער, "ליסקא רב, איך וועל אייך שוין מאָרגן אַלעס פאַרענטפערן".

מאָרגן איז דער ליסקא רב אַריינגעקומען צום רוזשינער, האָט אים געזאָ‎גט אַזוי: זאָלסט וויסן אַז מען ברענגט מיר פאַרשידנאַרטיגע געלטער, פון פאַרשידנאַרטיגע מענטשן. עס איז דאָ אַזעלכע געלטער וואָס זענען נאָר ווערד צו נוצן פאַר די פערד, און וויבאַלד איך וויל אַז דאָס געלט זאָל אויסגענוצט ווערן ווי שנעלער, דעריבער האָב איך געהייסן קויפן פונעם געלט צוקער, וואָס קאָסט זייער טייער און דאָס געבן צו עסן פאַר די פערד, אַזוי ווערט דאָס געלט שנעל אויסגעברענגט

דאַן האָט דער רוזשינער געוויזן פאַר'ן ליסקא רב אָנגעהויפנטע בינטלעך געלט אויפ'ן טיש און זאָגט אים בזה"ל: "ליסקא רב, פון די אַלע געלט וואָס איר זעט דאָ קומט נישט אויס פאַר מיר ניטאַמאָל אַ סעודה אחת!"

פירט אויס דער טעמעשוואַרער רב, "איינמאָל האָב איך דערציילט די מעשה פאַר מרן רבינו הקדוש מסאַטמאַר זי"ע און ער האָט זייער אויסגעלויבט די מעשה".

געהייסן פאַרברענגען דאָס געלט

מערקווירדיג אַז הרה"ק מליסקא זי"ע האָט שפּעטער זיך אַליין געפירט אויף דעם זעלבן דרך, מיט אַ געוואַלדיגן זהירות נישט נהנה צו זיין פון געלט וואָס קומט ממקורות לא טהורים. ער פלעגט אויסקלויבן די געלטער וואָס זענען אָנגעקומען צו אים בורר מתוך בורר און אַסאַך מאָל האָט ער אַריינגעוואָרפן געלט אין בית הכסא. מרן רביה"ק מסאַטמאַר זי"ע האָט מערערע מאָל דערציילט די פאָלגענדע מעשה:

הרה"ק מליסקא זי"ע האָט אַמאָל געגעבן אַ גרויסן סכום געלט פאַר זיין גבאי און אים געהייסן ער זאָל דאָס פאַרברענען. איז דאָרט געשטאַנען זיין איידעם הרה"ק רבי יוזפא גאלדבערגער זצ"ל און געפרעגט דעם שווער, צי ער קען קויפן מיט דעם געלט האָלץ וואָס מען וועט פאַרטיילן ווינטער פאַר די אָרעמלייט צו הייצן דערמיט דעם אויוון, אַזוי וועט מען אויפטון צוויי זאַכן: דאָס געלט וועט גיין לשריפה, אַזויווי דער רבי האָט באַפוילן דעם גבאי, און אויך וועלן די אָרעמעלייט הנאה האָבן דערפון. האָט דער אך פּרי תבואה געזאָגט אַז ער איז נישט מסכים, נאָר מ'זאָל שוין פאַרברענען דאָס געלט אין אַ געהעריגן פייער.

למעשה האָט אָבער פּאַסירט אַז בעת דער גבאי האָט זיך געפּאָרעט מיט'ן פאַרברענען האָט דאָס עמיצער באַמערקט און יענער האָט געראַטעוועט דאָס געלט פון פייער. ער האָט אָבער מורא געהאַט צו באַנוצן זיך דערמיט האָט ער אַוועקגעגעבן דאָס געלט פאַר אַן אָרעמאַן וועלכער איז שולדיג געווען אַ יאָר רענט און זיין בעל הבית האָט אים שוין געוואָלט אַרויסשטעלן פון די דירה.

די מעשה האָט זיך אָבער געענדיגט זייער נישט גוט. דער אָרעמאַן פאַר וועמען מען האָט באַצאָלט זיין רענט איז ל"ע קראַנק געוואָרן און באַקומען אַן אויסשלאַג אויפ'ן גאַנצן קערפּער. מען האָט פאַרשטאַנען אַז דאָס איז געקומען ווייל מען האָט פאַרנוצט אויף אים דאָס געלט וואָס דער ליסקא רבי האָט געהייסן פאַרברענען. איז מען געקומען צום הייליגן רבי'ן רבי הערשעלע און מזכיר געווען דעם אָרעמאַן, און בלית ברירה האָט מען געמוזט אויסזאָגן דעם גאַנצן אמת אַז מען האָט גענוצט אויף אים דאָס געלט וואָס דער רבי האָט געהייסן פאַרברענען.

ווען דער אך פּרי תבואה זי"ע האָט דאָס געהערט האָט ער אַ קרעכץ געגעבן און געזאָגט: "וואָס האָט איר געטון? דאָס געלט האָב איך באַקומען פון אַ גרויסן בעל עבירה; ער האָט געהאַט די מחלה וואָס דער אָרעמאַן האָט איצט באַקומען, און איך האָב נישט געטראָפן קיין אַנדערע עצה נאָר צו פאַרברענען דאָס געלט. אָבער איצט אַז איינער האָט הנאה געהאַט פונעם געלט, איז געוואָרן דאָס וואָס איז געוואָרן!"

דער רבי זי"ע האָ‎ט צו דעם מוסיף געווען: אויך ביים טאַטן דער קדושת יום טוב זי"ע האָב איך געזען מערערע בייטלעך געלט וואָס ער האָט באַקומען פון אידן. די געלט וואָס ער האָט געוואוסט אַז עס קומט פון אַ כשר'ן מקור, האָט ער אַוועקגעלייגט באַזונדער און דאָס אויסגעגעבן פאַר מער מכובד'דיגע זאַכן. פאַר זיך אַליין האָט ער גענוצט נאָר פון אַזאַ געלט וואָס איז געקומען פון אַ גאָר גאָר ריין אויסגעהאַלטן פּלאַץ. (ספר קובץ אליהו פון הרב חיים אלי' שטערנבערג ז"ל, וואָס דער רבי זי"ע האָט דאָס פאַר אים דערציילט.)

דרך הצניעות על דרך הרה"ק מליסקא

עס איז ווערד פאָרצוזעצן דעם אַנאַליז, אַז דעם דעם סאַטמאַרער רבינ'ס הנהגה דאָ אין אַמעריקע איז כידוע געווען אויף ביידע דירעקציעס, סיי אויף "סור מרע" און סיי אויף "עשה טוב". דער הויכפּונקט פון "עשה טוב" איז געווען דער מדת הצדקה וואָס ער האָט איינגעפלאַנצט אין זיין ציבור, און צווישן אַמעריקאַנער אידן בכלל. דער הויכפּונקט פון "סור מרע" איז געווען – אויסער די גרויסע מלחמה וואָס ער האָט געפירט קעגן ציונות, האָט ער ספּעציפיש שווער געהאָרוועט איינצופלאַנצן צניעות וקדושה, מען זאָל דערווייטערן פון אויסגעלאַסענע מאָדעס און גיין אָנגעקליידט מיט'ן ערליכן לבוש פון די אַמאָליגע נשים צדקניות.

אויך אין דעם ענין טרעפט מען ווי דער רבי האָט דולה ומשקה געווען פון הייליגן רבי צבי הירש מליסקא זי"ע.

יעדע מאָדע ברענגט אַ נייע קרענק

סאַטמאַרער חסידים געדענקען ווי דער רבי זי"ע פלעגט כמה פּעמים נאָכזאָגן פון הרה"ק מליסקא זי"ע: "יעדעס מאָל וואָס אַ נייע מאָדע ווערט פאַרשפּרייט, זע איך גלייך די שטראָף און צרה וואָס ווערט פאַרשפּרייט צוזאַמען מיט דעם". איינמאָל האָט זיך אַריינגעריסן אַ נייע מאָדע און דער ליסקא רב האָט געזאָגט "דאָס מאָל ווייס איך נישט וואָספאַראַ צרה דאָס האָט געברענגט מיט זיך". אבער אַ קורצע צייט שפּעטער האָט רבי הערשעלע געזאָגט "איצט ווייס איך שוין".

דאָס ווערט אויך געברענגט אין ספר "דער ליסקא רב" (עמוד ת'), "אין די כל נדרי דרשה פון זיין לעצטן יאָר ביים לעבן, יום כיפּור תרל"ד, האָט דער ליסקא צדיק פאַרפירט מיט אַ קול שאגת ארי קעגן די מאָדעס און זיך געבעטן "די ווייבער זאָלן נישט געהן אין די נייע מאָדעס, דאָס יעדע נייע מאָדע ברענגט מיט זיך אַ נייע קראַנקהייט".

ביי שלש סעודות תורה פּרשת מקץ תשכ"ד האָט דער רבי נאָכגעזאָגט (אין ספר "מטר השמים" פון הגה"צ רבי מאיר טודרוס זילבער שליט"א אבד"ק יאוואזשנא) ברענגט ער אַז ער האָט אַמאָל דאָס זעלבע געהערט פון רבי'ן זי"ע ביי אַ דרשה פאַר קריאת התורה איבער עניני צניעות) אַ מוראדיגע זאַך פון הרה"ק מליסקא זלה"ה:

"פּונקט ווי עס איז דאָ סתרי תורה אין די קדושה, אַזוי איז זה לעומת זה אויך דאָ אַ תורת הנסתר אין די קליפּות. יעדע נייע מאָדע איז טייל פונעם תורת הנסתר פון די קליפּות". איינמאָל האָט זיך פאַרשפּרייט אַ נייע מאָדע און דער ליסקא רב האָט געזאָגט "דערווייל ווייס איך נאכנישט וואו די תורת הנסתר פון די קליפּה איז באַהאַלטן אין די מאָדע; איך כאַפּ נאָכנישט דעם פּריצות וואָס ליגט אין די מאָדע, אָבער איך בין זיכער אַז אויב איז דאָס אַ מאָדע, ליגט דערין אַ פּריצות. אַ צייט שפּעטער האָט דער ליסקא רבי געזאָגט "איצט איז דער תורת הנסתר שוין נתגלה געוואָרן, מען זעט שוין קלאָר דעם גרויסן פּריצות וואָס ליגט דערין".

ווען מען מעג און טאָר נישט גיין איף די גאַס

אין ספר "טיב לבב" (מדור סיום הש"ס וליקוטים) ברענגט דער רבי זי"ע ווי פאָלגנד:

מען זאָגט נאָך פון הרה"ק רבי צבי הירש מליסקא זי"ע, אַז אליבא דאמת, צוליב דעם גרויסן פּריצות וואָס הערשט אין אונזערע צייטן אויף די גאַסן, וואָלט געדאַרפט זיין אסור פאַר איד צו גיין אויף די גאַס, צוליב אַ חשש אַז מען מען וועט נכשל ווערן ר"ל צו זען וואָס מען טאָר נישט.

אָבער אויב מען גייט צו אַזאַ פּלאַץ וואו מען מוז גיין, צום ביישפּיל אין בית המדרש צו לערנען און דאַווענען אָדער אין מקוה, אָדער מען גייט האַנדלען במשא ומתן זיך משתדל צו זיין אין פּרנסה, דעמאָלט היט מען אים אָפּ פון אויבן און ער האָט סייעתא דשמיא מען זאָל נישט געשטרויכלט ווערן, ווייל מיר קענען האָבן אַ טענה כביכול צו דעם פון אויבן, אַז השי"ת מוז אונז אָפּהיטן פון ראיות אסורות, וויבאַלד השי"ת איז דאָך דער וואָס האָט אונז געברענגט אין גלות צו די ערטער וואָס זענען פול מיט פּריצות, און מיר זענען נישט געקומען אַהער פון אייגענעם ווילן, דערפאַר דאַרף השי"ת אונז היטן פון ראיות אסורות.

אָבער אויב מען גייט אויפ'ן גאַס פון זיך אַליין צו ערטער וואָס איז אומנויטיג אַהינצוגיין, בפרט ווען מען גייט נאָך צו אַ מקום אסור, ווי אין טעאַטער חס ושלום, דעמאָלט קען מען זיכער נישט האָפן צו האָבן סייעתא דשמיא מען זאָל נישט נכשל ווערן אין איסור הסתכלות רעות, וויבאַלד ער גייט דאָך צו די ערטער פון זיין אייגענעם רצון, אָן רשות פון הקב"ה און השי"ת האָט אים נישט אהינגעשיקט, ע"כ דבריו הקדושים.

דער רבי לייגט דאָרט צו בזה"ל: פון דעם קען מען אַרויסנעמען אָפענע שטראָפרייד פאַר די וואָס זיי, אָדער זייער הויז-געזונד, גייען צו די "מבואות המטונפות" (שמוציגע גאַסן) וואָס מען רופט "מאָוויס", וואָס אויף דעם קען מען זאָגן אַ ווייטאָגליכע מליצה דעם פּסוק "ראה נתתי לכם את החיים ואת הטוב ואת המו"ת ואת הרע", אז די "מוות", די "מאָוויס", דאָס איז דער "רע" וואָס ברענגט ל"ע דעם מענטש צו "מיתת הנפש" רח"ל

בעונותינו הרבים דאָ אין מדינת אַמעריקע זענען די גאַסן פיל אַרגער ווי די טעיאַטערן און שפּיל-הייזער וואָס זענען געווען אין די צייטן פון הרה"ק מליסקא זלה"ה, און אויב גייט מען פון אייגענעם ווילן צו אַזעלכע ערטער וואָס קיינער צווינגט נישט אַהינצוגיין, און מען גייט נאָך דורך די שמוציגע גאַסן, זענען אוודאי זייער גרויס און פיל די נסיונות ממש ביז'ן הימל און ח"ו מען קען נישט האָפן זוכה צו זיין צו סייעתא דשמיא מען זאָל נישט נכשל ווערן אין איסורים חמורים פונעם פּסוק "ולא תתורו אחרי לבבכם ואחרי עיניכם", וויבאַלד ער ברענגט זיך אַליין צו אַזאַ שווערן נסיון און רייצט אָן דעם יצר הרע אויף זיך זעלבסט, ה' ירחם.

דעם רבינ'ס דביקות אין הרה"ק מליסקא

אַ פאַר